lapsus
9.11.2013
9.11.2013
Czy lapsusy popełnia się w mowie, czy także w piśmie? Definicja ze słownika PWN mówi, że lapsus to „błąd, pomyłka w wypowiedzi, zwłaszcza popełnione przez roztargnienie”, natomiast błąd w piśmie to lapsus calami. Czy muszę używać tego łacińskiego określenia, jeśli chcę powiedzieć np. że w napisach do filmu trafiło się kilka wpadek? Mogę oczywiście użyć słowa wpadka, błąd czy pomyłka, ale żeby się nie powtarzać, chciałbym wspomnieć i o lapsusach, tylko że nie wiem, czy to poprawne.
Lapsus to po łacinie 'uchybienie, błąd', ale także 'pośliźnięcie się, a calami to dopełniacz rzeczownika calamus 'trzcina do pisania, pióro', zatem lapsus calami to obrazowe określenie błędu popełnionego w piśmie. Mając na myśli błąd w wypowiedzi mówionej, lepiej powiedzieć lapsus linguae (tak jak w polszczyźnie lingua to 'język' w podwójnym znaczeniu: anatomicznym i semiotycznym). Natomiast samo lapsus może oznaczać pomyłkę zarówno w mowie, jak i w piśmie, tak więc odnosząc się do napisów filmowych może Pan bezpiecznie używać tego słowa. Proszę tylko pamiętać, że słowo lapsus eufemizuje, brzmi więc łagodniej niż błąd, mniej więcej tak jak polska pomyłka czy uchybienie.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
