-li

-li
11.02.2003
11.02.2003
Skąd się wzięła w polszyźnie i w jaki sposób funkcjonowała partykuła -li, dodawana „onegdaj” do czasowników, np: znasz-li, kochasz-li? Czy nie jest ona przypadkiem zapożyczeniem z języka rosyjskiego? Nowy słownik ortograficzny PWN podaje łączną pisownię znaszli, czy należy pisać też kochaszli? Wiem, że pytanie jest nieco archeologiczne, ale sprawa jest chyba interesująca.
Proszę o pilną odpowiedź.
Partykuła li ‘czy’ (oraz ‘jeżeli’) jest dziedzictwem prasłowiańskim, występuje w wielu językach słowiańskich, nie tylko w rosyjskim, poświadczona jest w polszczyźnie od XIV w. Podejrzenie, że jest to rusycyzm, stało się przyczyną jej zaniku. Dawniej dołączana była do różnych wyrazów, a nie tylko do czasowników, i umieszczana zawsze po nich, por. „Oczy smutne podnoszę na wszystkie strony, upatrując, ktoli się mnie użałuje” (Jan Kochanowski); „Własnali cię wola na ziemię sprowadza, obcali więzi ciebie na padole władza” (Adam Mickiewicz); „Znaszli ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa” (Adam Mickiewicz); „Przystąp, ktokolwiek jesteś wróg li czy przyjaciel” (Zygmunt Krasiński). Dobrze zachowało się -li w takich oto słowach: czyli, albo (z dawnego a-li-bo), jeśli (z dawnego jest li).
Łączę pozdrowienia
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
PS. A znaszli i kochaszli trzeba pisać razem. Taka jest współczesna norma ortograficzna, dotycząca – jak widać – bardzo niewspółczesnego wyrazu.
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego