łóho?

łóho?
4.01.2013
4.01.2013
W pewnej piosence, której tekst wykorzystuje mnogość jednosylabowych słów o zakończeniu -uh bądź -uch, pojawiają się słowa: „wstali więc ze swych dwóch łó(c)h”. Jak zapisać to zgrubienie od łóżka – czy żet powinno przejść w samo ha?
Łóżko powstało jako zdrobnienie od słowa łoże. Dziś odbierane jest jako wyraz neutralny, niezdrobniały, co prowokuje do poszukiwania formy zgrubiałej. W zasadzie taką formą powinno być właśnie łoże, por. parę książkaksięga, gdzie stosunki są analogiczne: książka powstała w wyniku zdrobnienia księgi, a dziś księga jest odbierana jako zgrubienie książki.
Nie potrafię słowa łóho traktować inaczej niż w konwencji gry językowej. Formalnie jest z nim wszystko w porządku, ó przejęte z łóżka, h alternujące z ż, por. druhdrużka (nie mylić ze słowem dróżka!). Teoretycznie mogłoby być i łoho, por. nóżkanoga. Zestawiamy tu alternujące głoski bez oglądania się na procesy historyczne, które były warunkiem takich alternacji, a więc po prostu dla zabawy. Jeżeli jednak efekt ludyczny ma być jedynym kryterium, to czemu nie łucho, które kojarzyłoby się z uchem i pasowało jak ulał do poduchy?
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
  1. 4.01.2013
    Moim zdaniem spośród wymienionych propozycji: łóho, łoho, łucho najlepsza jest… ta czwarta, a mianowicie łócho. Pierwsze dwie z racji końcówki o postaci: samogłoska + [h] + samogłoska są nader nacechowane kresowością jako kojarzące się z wyrazami: puha, wataha, Sapieha, porohy; ewentualnie – egzotyką, por. Yamaha, Omaha, Soho, Doha. Za to neutralne i brzmiące swojsko – a więc pozostające w klimacie piosenki Kwartetu Rampa – jest właśnie łócho. Formę tę wspiera zadomowiona w polszczyźnie (także tej słownikowej) forma łycha, czyli zgrubienie łyżki.
    Michał Gniazdowski, Warszawa
  2. 4.01.2013
    Dziękuję za ciekawą wypowiedź. Analogia do łychy nie jest niestety ścisła, gdyż ch alternuje z różnymi literami spółgłoskowymi, por. mięsomięcho, kiszkakicha, bratbrach, a nie tylko z ż. We wszystkich tych przykładach mamy jednak ujemnie nacechowane ch, co zachęca, by pejoratywizujący wpływ tego dwuznaku rozciągnąć także na łócho.
    MB
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego