matrylineat, patrylineat i… lineaż

matrylineat, patrylineat i… lineaż
24.09.2012
24.09.2012
Lineaż, wyraz występujący w Encyklopedii PWN, nie jest notowany w WSO PWN. Znajdują się tam jednak wyrazy: matrylinearność, matrylinearny, matrylineat oraz patrylineat. W pewnym tekście naukowym natknąłem się na rzeczony lineaż, a także na matrylineaż i patrylineaż. Która pisownia jest poprawna: matrylineat czy matrylineaż, patrylineat czy patrylineaż? I jeszcze jedno. Dlaczego mamy przymiotniki: matry- i patrylinearny, a nie matry- i patrylineatowy, czy też matry- i patrylineażowy?
W polszczyźnie są w użyciu cztery nazwy: matrylineat, patrylineat, rzadziej matrylineaż i patrylineaż. Na ich tle lineaż jest odosobniony, nie ma odpowiednika na -at. Wszystkie te nazwy mają ostateczne źródło w łacinie, ale te na -aż swoją budową zdradzają pośrednictwo języka francuskiego (możliwe też, że ostatnim ogniwem pośrednim był angielski), podczas gdy te na -at powstały chyba przez analogię do słów matriarchat i patriarchat. Pewności nie mam, ale ten domysł tłumaczy przynajmniej, dlaczego nie ma w polskich tekstach lineatu.
Jeśli chodzi o pochodny przymiotnik, to zakończenie -arny jest takie jak w słowie linearny. Prawdopodobnie i tu zadecydowała analogia.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego