mianownik liczby mnogiej osobowych nazw własnych

mianownik liczby mnogiej osobowych nazw własnych
6.06.2011
6.06.2011
Zastanawia mnie pewna sprawa z liczbą mnogą rzeczowników własnych. Dlaczego są Tatarzy, a nie Tatarowie, dlaczego Bułgarzy, a nie Bułgarowie, dlaczego Majarowie, a nie Majarzy (u Tolkiena; a jeśli jesteśmy przy tym, to elfy czy Elfowie, orki czy orkowie)? Czy jest jakaś zasada, czy odmienia się, jak chce, jak jest wygodniej?
Pozdrawiam i z góry dziękuję.
Dobór końcówki osobowych nazw własnych uzależniony jest od wielu czynników. Najczęściej stosuje się końcówkę -owie, występuje ona np. praktycznie zawsze po imionach i nazwiskach odmieniających się według wzorca rzeczownikowego (Nowakowie, Józkowie, choć ze względów stylistycznych może też być Nowaki, Józki). Można więc przyjąć, że jest to końcówka podstawowa, inne stanowią odstępstwo, choć prawda, że te odstępstwa są dość liczne, a pojawiają się właśnie wśród nazw narodowości i mieszkańców. Zwykle są regularne, jak w przypadku nazw z przyrostkiem -anin (Amerykanie, bytomianie) oraz nazw zakończonych na -r, np. Bułgarzy, Holendrzy, i -k, np. Chińczycy, Polacy. Nieoczekiwanie formy na -g mają jednak końcówkę -owie, np. Belgowie, choć czasem dopuszcza się warianty (Norwegowie i Norwedzy).
Jak widać, problem z tymi formami polega na tym, że nakłada się tu wiele kryteriów doboru końcówki: znaczeniowe, historyczne, fonetyczne, stylistyczne i funkcjonalne (ważna cechą -owie jest to, że pozwala uniknąć oboczności).
W przypadku form literackich w odniesieniu do osób lepsze są te z końcówką -owie, stąd pewnie w dostępnym mi polskim przekładzie Tolkienowskiego Władcy Pierścieni autorstwa Marii Skibniewskiej są elfowie (pisani małą literą), choć słowniki zalecają formę elfy, ale dla mitologicznych duszków. Z podanych powodów lepsza by była forma orki, ale we wspomnianym przekładzie są orkowie.
Z nazwami literackimi jest jednak inna sprawa, bo twórcy mają możliwość wyboru. W przypadku innych osobowych nazw tego typu musimy respektować przyjęty zwyczaj językowy.
Jan Grzenia
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego