mój facet czy mój mężczyzna?
29.10.2007
29.10.2007
Czy nie sądzą Państwo, że od dłuższego czasu następuje proces deprecjacji słowa mężczyzna na rzecz wszechobecnego faceta? Mój facet to, mój facet tamto, dla facetów, o facetach, faceci są… itd. Nawet tam, gdzie naturalne wydawałoby się użycie mężczyzny jako antonimu słowa kobieta, mowa jest o facecie. Np. wiele portali internetowych ma dział Kobieta, ale już nie Mężczyzna – jest tylko Facet. Skąd taka niechęć do używania słowa mężczyzna, i to wcale nie tylko w potocznej rozmowie?Dziękujemy za ciekawą obserwację. Nie widziałbym tu szczególnej deprecjacji słowa mężczyzna, lecz raczej naturalne rozszerzanie zasięgu słownictwa potocznego. Portale internetowe takim właśnie słownictwem epatują.
Facet – jeszcze w końcu XIX wieku określenie śmiesznej postaci literackiej – przez cały prawie wiek XX był uniwersalnym potocznym określeniem mężczyzny. Od lat osiemdziesiątych zaczął w tej funkcji wypierać go gość. A słowo facet wypełniło wolne miejsce na potoczne określenie partnera związku (jest to słowo częściej używane przez kobiety niż przez mężczyzn).
Ludzie po czterdziestce wciąż jednak mówią facet w znaczeniu ‘jakiś mężczyzna’, np. „Był tu jakiś facet’’. Młodsi powiedzą pewnie gość.
Dlaczego w znaczeniu ‘partnerka’ nie używa się słowa facetka? Bo nigdy nie było popularne, nawet w znaczeniu ogólnym.
O partnerkach młodzi mężczyźni mówią wciąż moja dziewczyna. Starsi pewnie mówią moja kobieta, choć ostatnie określenie ma nie najlepsze, nieco władcze konotacje. Tak mówili o swoich żonach i narzeczonych bohaterowie Prusa, Sienkiewicza i Żeromskiego. W dodatku jeszcze w XIX wieku zwracano się moja kobieto lub dobra kobieto do kobiet nieznajomych o niższym statusie, jeśli nie zasługiwały na godnościową wtedy formę proszę pani. Do mężczyzn nigdy nie mówiono mój mężczyzno, nie mówiono też w XIX mój mężczyzna o mężu.
W użyciu wyrazów mężczyzna i kobieta nigdy więc nie było symetrii. Dziś za to mój mężczyzna zdarza się w języku kobiet w znaczeniu ‘partner’, i to tylko trochę rzadziej niż w języku mężczyzn moja kobieta o kobiecie. Korpus Języka Polskiego PWN zawiera 60 przykładów mojej kobiety i 50 mojego mężczyzny. Większość przykładów pochodzi z prasy ostatnich 20 lat.
Główną przyczynę popularności faceta w nowym znaczeniu widziałbym w tym, że coraz częściej mówimy o partnerze (partnerce) związku i nie możemy (nie chcemy) nazwać go mężem czy żoną. Mój partner (partnerka) brzmi bardzo oficjalnie, dziewczyna i chłopak pasuje tylko do ludzi młodych, narzeczony i narzeczona podobnie, a w dodatku nie zawsze potrzebnie sugeruje, że para weźmie ślub.
Facet – jeszcze w końcu XIX wieku określenie śmiesznej postaci literackiej – przez cały prawie wiek XX był uniwersalnym potocznym określeniem mężczyzny. Od lat osiemdziesiątych zaczął w tej funkcji wypierać go gość. A słowo facet wypełniło wolne miejsce na potoczne określenie partnera związku (jest to słowo częściej używane przez kobiety niż przez mężczyzn).
Ludzie po czterdziestce wciąż jednak mówią facet w znaczeniu ‘jakiś mężczyzna’, np. „Był tu jakiś facet’’. Młodsi powiedzą pewnie gość.
Dlaczego w znaczeniu ‘partnerka’ nie używa się słowa facetka? Bo nigdy nie było popularne, nawet w znaczeniu ogólnym.
O partnerkach młodzi mężczyźni mówią wciąż moja dziewczyna. Starsi pewnie mówią moja kobieta, choć ostatnie określenie ma nie najlepsze, nieco władcze konotacje. Tak mówili o swoich żonach i narzeczonych bohaterowie Prusa, Sienkiewicza i Żeromskiego. W dodatku jeszcze w XIX wieku zwracano się moja kobieto lub dobra kobieto do kobiet nieznajomych o niższym statusie, jeśli nie zasługiwały na godnościową wtedy formę proszę pani. Do mężczyzn nigdy nie mówiono mój mężczyzno, nie mówiono też w XIX mój mężczyzna o mężu.
W użyciu wyrazów mężczyzna i kobieta nigdy więc nie było symetrii. Dziś za to mój mężczyzna zdarza się w języku kobiet w znaczeniu ‘partner’, i to tylko trochę rzadziej niż w języku mężczyzn moja kobieta o kobiecie. Korpus Języka Polskiego PWN zawiera 60 przykładów mojej kobiety i 50 mojego mężczyzny. Większość przykładów pochodzi z prasy ostatnich 20 lat.
Główną przyczynę popularności faceta w nowym znaczeniu widziałbym w tym, że coraz częściej mówimy o partnerze (partnerce) związku i nie możemy (nie chcemy) nazwać go mężem czy żoną. Mój partner (partnerka) brzmi bardzo oficjalnie, dziewczyna i chłopak pasuje tylko do ludzi młodych, narzeczony i narzeczona podobnie, a w dodatku nie zawsze potrzebnie sugeruje, że para weźmie ślub.
Marek Łaziński, Uniwersytet Warszawski
