nagolenica, ale nagolennik

nagolenica, ale nagolennik
14.03.2012
14.03.2012
Dzień dobry,
większość nowych słowników notuje wyraz nagolenica, jednak w dzieciństwie u mnie na podwórku mówiono nagolennica, a postać taką potwierdza SSP pod red. S. Szobera („Nagolennica (PA), nie: nagolenica”) i wyszukiwarka Google (56100 wyników do 1730). Czy nagolennica to poprawna forma? A może pominięto literkę w mniej popularnej wersji i ta pierwsza jest niepoprawna? Jeśli obie formy są akceptowane, to która pierwsza weszła do języka?
Pozdrawiam
XIX-wieczne słowniki polskie: Lindego i wileński notują tylko postać z jednym nnagolenica. Tak samo słownik warszawski z początku XX wieku i słownik Doroszewskiego. W dwóch ostatnich jest ponadto nagolennik, który wprawdzie nie pokrywa się z nagolenicą znaczeniowo, ale jest jej bliski. Oba wyrazy pochodzą w dodatku od tego samego wyrażenia na goleni. Dlaczego więc jeden ma pojedyncze n, a drugi podwójne nn? I dlaczego nagolenica występuje współcześnie (i czy tylko współcześnie) w obocznej postaci z nn?
Nie odpowiem jednoznacznie na te pytania. Możliwe, że formy z podwojonym nn znalazły się w polu oddziaływania innych wyrazów o zakończeniu -nnica i -nnik. Mniej prawdopodobne, że utworzone zostały nie od wyrażenia na goleni, lecz od przymiotnika nagolenny (słowniki nie notują takiego słowa). Zresztą nawet wyrazy bez wątpienia pochodne od podstaw z pojedynczym n miewają podwojone nn w formach pochodnych (np. łacinałacinnik).
Forma nagolennica jest wystarczająco częsta, aby ją usankcjonować jako wariant. Ciekawe, że Szober akurat ją uznał za jedyną poprawną, a formę z pojedynczym n za błąd. Skrót PA w przytoczonym przez Pana cytacie z Szobera odsyła do XII wydania Pisowni polskiej Akademii Umiejętności z 1936 r. Należałoby przede wszystkim sprawdzić, czy w słowniku Szobera nie ma pomyłki, tzn. czy publikacja AU rzeczywiście gani formę obecną w słowniku warszawskim, a zaleca inną, której tam nie ma.
Z punktu widzenia współczesnej normy skodyfikowanej – w przeciwieństwie do zwyczajowej – tylko nagolenica jest poprawna. Stan współczesny jest więc taki jak w tytule tej porady: nagolenica, ale nagolennik.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego