nazwy żeńskie

nazwy żeńskie
9.09.2003
9.09.2003
Szanowni Państwo!
Czy można o kobiecie powiedzieć bankierka, finansistka? Przejrzałam internetowe słowniki i znalazłam jedynie formę męską: bankier, finansista.
Serdecznie dziękuję za pomoc,
Dorota Górnicka-Urban
Słowniki nie notują wielu rzeczowników osobowych żeńskich, które mogą być regularnie tworzone od męskich. Trzeba je będzie kiedyś dodać.
O kobietach mówi się i pisze finansistka, choć rzadko. W Korpusie Języka Polskiego PWN mamy tylko 2 cytaty. Bankierki w korpusie nie ma, może dlatego, że także bankier dziś trąci myszką i często ma zabarwienie ironiczne. W słowniku Lindego jest i bankier, i bankierka, w następnych słownikach bankierki brak.
Zasady tworzenia rzeczowników osobowych żeńskich są bardzo skomplikowane. Często pisze się o ograniczeniu derywacji żeńskiej (tworzenia form) od nazw zawodów obdarzonych społecznym szacunkiem. Lepsza jest reguła ograniczenia derywacji żeńskiej od rzeczowników, które mogą być tytułami, tzn. można je uzupełnić słowem pan lub pani w wołaczu. Dlatego nie mamy wątpliwości co do rzeczownika lekarka, ale doktor ma tylko potoczny odpowiednik żeński. To samo dotyczy par nauczyciel(ka) i profesor, dziennikarz(ka) i redaktor, adwokat(ka) i mecenas. Derywację żeńską blokuje często wielofunkcyjność cząstki -ka lub innego formantu żeńskiego, np. pielgrzymka to w dzisiejszych słownikach nazwa czynności, a nie kobiety pielgrzyma, choć jeszcze w Słowniku warszawskim były oba znaczenia. Poza tym łatwiej tworzy się odpowiedniki żeńskie od nazw rdzennych niż obcych, nie bez znaczenia jest trudne do wymówienia połączenie głosek w potencjalnych formach dramaturżka czy pediatrka (tych form nie ma w korpusie ani w słownikach). Bankierki ani finansistki te ograniczenia nie dotyczą.
Powyższe zależności opisują obecne użycie rzeczowników męskich i żeńskich w tekstach. Wyczucie tego użycia musi nam zastąpić sztywne reguły. W przyszłości można się spodziewać stopniowego uzupełniania symetrii rodzajowej. Zapowiedzią tej zmiany są także liczne pytania do naszej Poradni na ten temat.
Marek Łaziński, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego