nieustanny, nieustający i ustawiczny

nieustanny, nieustający i ustawiczny
9.04.2014
9.04.2014
Szanowni Państwo,
dlaczego w języku polskim słowa nieustanny i nieustający są synonimem wyrazu ustawiczny? Wszystkie trzy przykłady pochodzą od czasownika ustawać, ale dwa pierwsze posiadają człon przeczący, a ostatni – nie, pomimo że każdy z nich znaczy to samo. Jak wykształciła się ta nieregularność?
Z góry dziękuję za wyjaśnienie tej kwestii.
Zarówno nieustanny, jak i nieustający to imiesłowy (pierwszy – imiesłów przymiotnikowy bierny, drugi – przymiotnikowy czynny) utworzone od czasownika nie ustawać. Od początku swojej obecności w polszczyźnie niosą znaczenie 'nieprzemijający, trwały'. W tym znaczeniu są notowane już w okresie staropolskim i nie zmieniły go do dziś. Podobne znaczenie niesie przymiotnik ustawiczny, który ma nieco inną proweniencję, wiąże się bowiem nie tyle z samym czasownikiem ustawać, ile z rdzeniem *stav-, który pojawia się chociażby w rzeczowniku staw. Staw to zbiornik, w którym woda stoi (stawa), podobnie ustawiczny to taki, który stoi, jest stateczny, niezmienny, a zatem trwały i nieprzemijający. Przymiotnik ustawiczny, podobnie jak staropolski rzeczownik ustawiczstwo ('stateczność') jest obecny w polszczyźnie najprawdopodobniej za sprawą języka czeskiego (ustavičný).
Monika Kresa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego