o synonimii

o synonimii
20.10.2011
20.10.2011
Witam!
Interesuje mnie, czy wyrażenia:
w związku z
ze względu na
przez wzgląd na
zważywszy na
są pełnymi synonimami, jak sugeruje USJP? Moja intuicja podpowiada mi, że wymienione cztery zwroty mają dwa znaczenia: 1) wpływu na jakiś stan rzeczy (i są hiponimami względem z powodu), 2) wprowadzenie czegoś, co jest brane pod uwagę. Nie jestem jednak tego pewien, dlatego jestem ciekaw Państwa opinii.
Pozdrawiam!
Odpowiedź zależy od tego, jak rozumiemy synonimię, a to pytanie prowadzi do innego, mianowicie – jak rozumiemy znaczenie. Ponieważ pyta Pan, czy wymienione wyrażenia są „pełnymi synonimami”, mam ochotę powiedzieć, że nie, ponieważ dokładnych synonimów w zasadzie nie ma: każda para wyrazów bliskoznacznych, jeśli przyjrzeć się im wystarczająco dokładnie, ujawnia różnice w zakresie szeroko rozumianego znaczenia, obejmującego nie tylko cechy desygnacyjne, ale też asocjacyjne, emotywne, kolokacyjne, stylistyczne, strukturalne, etymologiczne itp. W jedynym ze słowników jako synonimy figurują np. wyrazy: kot, kotek, koteczek, kocina, kocisko, kociak, kizia, kituś, kicia, kiciunia, kiciuś. Jeśli znaczenie rozumieć wąsko, to owszem, wyrażenia te są synonimami. Ich seria, podana wyżej, uzmysławia jednak, ile się traci, jeśli ograniczyć się do tak rozumianego znaczenia.
Dokonać szczegółowej analizy podanych przez Pana zwrotów jest trudno, byłoby to zadanie pracochłonne. Zwrócę więc przykładowo uwagę na różnicę, która rysuje się między zwrotem zważywszy na a pozostałymi wymienionymi wyżej. W pewnym słowniku czytamy: „Bawiliśmy się wesoło i może trochę za głośno, zważywszy na późną porę”. Jasne jest, że zastąpienie owego zważywszy na którymkolwiek z pozostałych zwrotów jest niemożliwe, gdyż daje zdanie dziwne, wypaczające sens, por. „Bawiliśmy się wesoło i może trochę za głośno, ze względu na późną porę”. Przyczyną jest to, że zważywszy na służy wprowadzeniu okoliczności uzasadniających czyjąś opinię, a nie okoliczności uzasadniających wydarzenie, o którym mowa.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego