obcesowe imperfectum

obcesowe imperfectum
2.11.2012
2.11.2012
Szanowni Państwo,
użycie trybu rozkazującego czasowników w aspekcie niedokonanym, np. zabieraj zamiast zabierz, odbieram jako bardziej obcesowe, wręcz niegrzeczne. Czy faktycznie tak jest i z czego to wynika?
Z poważaniem,
Łukasz
Tę trafną obserwację potwierdzają przykłady różnych konwencjonalnych zwrotów, których nie można uznać za uprzejme, np. „Wynoś się” (a nie „Wynieś się”), „Spieprzaj” (nie „Spieprz”), że już o bardziej dosadnych nie wspomnę. Dla kontrastu uprzejme zwroty mające zachęcić kogoś do czegoś dla niego dobrego są oparte na czasownikach dokonanych, por. „Poczęstuj się” (choć możliwe też „Częstuj się”), „Weź sobie jeszcze jeden (np. kawałek ciasta)” (raczej niż „Bierz sobie jeszcze jeden”), „Wyjedź gdzieś i odpocznij” (raczej niż „Jedź gdzieś i odpoczywaj”).
Obcesowość zwrotów zawartych w pytaniu wynika z faktu, że jako oparte na czasownikach niedokonanych, a więc ujmujących daną czynność z perspektywy jej trwania, obligują one adresata do natychmiastowego działania, które może być dlań niekorzystne. Rozkaźniki oparte na czasownikach dokonanych, jako ujmujące czynność z perspektywy jej zamknięcia, nie sugerują, by należało ją podjąć natychmiast. Gdy jednak czynność jest dla adresata korzystna, ujęcie jej z perspektywy jej zakończenia podkreśla korzyści. W tej sytuacji imperfectum nie jest obcesowe.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego