obejdziony ponownie

obejdziony ponownie
4.12.2013
4.12.2013
Chciałbym poruszyć jeszcze raz kwestię imiesłowu biernego od obejść. W wydanym w 1847 r. dziele Teodora Narbutta Dzieje narodu litewskiego w krótkości zebrane… znalazłem następujący fragment: „(…) obrał stanowisko odporne najdogodniejsze, jakie taktyka wojenna może nastręczyć: tył i skrzydła tak były w mocném położeniu, że ani okolonym, ani obejdzionym z tyłu być nie mógł”. Czy Narbutt mógł się spotkać z tą formą gdzieś w piśmiennictwie, czy raczej próbował utworzyć ją sam?
Nie mamy wystarczająco dużego korpusu starych tekstów polskich, aby opowiedzieć wiarygodnie na to pytanie. W części Korpusu Języka Polskiego PWN obejmującej klasykę literacką (od XVI do początku XX wieku) nie ma słowa obejdziony. Nie ma go też w części zrównoważonej NKJP, a w całym NKJP występuje ono, owszem, 42 razy, ale wyłącznie w dyskusjach internetowych dotyczących możliwości jego użycia. Można jeszcze szukać w bibliotekach cyfrowych, a także np. w zeskanowanej i dostępnej online kartotece słownika polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII w., ale to duża praca, bez widoków powodzenia.
Dopełnienie przy czasowniku obejść występuje w bierniku, przez co podobne jest do innych dopełnień, podlegających zamianie na podmiot przy transformacji całego zdania na stronę bierną. Stąd pewnie bierze się pokusa, aby szukać imiesłowu biernego od obejść. Jeden z internautów cytowanych w NKJP pisze nawet: „Ogłośmy konkurs na najlepszą propozycję. Obejdziona, obejsznięta, obejdźnięta, obszyta, obchodznięta itd.”. Choć wymyślanie takich nazw może być zajmujące, nie zmienia faktu, że obejść jest czasownikiem nieprzechodnim i imiesłowu biernego nie ma. Zamiast niego można użyć formy okrążony.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego