obejdziony ponownie
4.12.2013
4.12.2013
Chciałbym poruszyć jeszcze raz kwestię imiesłowu biernego od obejść. W wydanym w 1847 r. dziele Teodora Narbutta Dzieje narodu litewskiego w krótkości zebrane… znalazłem następujący fragment: „(…) obrał stanowisko odporne najdogodniejsze, jakie taktyka wojenna może nastręczyć: tył i skrzydła tak były w mocném położeniu, że ani okolonym, ani obejdzionym z tyłu być nie mógł”. Czy Narbutt mógł się spotkać z tą formą gdzieś w piśmiennictwie, czy raczej próbował utworzyć ją sam?Nie mamy wystarczająco dużego korpusu starych tekstów polskich, aby opowiedzieć wiarygodnie na to pytanie. W części Korpusu Języka Polskiego PWN obejmującej klasykę literacką (od XVI do początku XX wieku) nie ma słowa obejdziony. Nie ma go też w części zrównoważonej NKJP, a w całym NKJP występuje ono, owszem, 42 razy, ale wyłącznie w dyskusjach internetowych dotyczących możliwości jego użycia. Można jeszcze szukać w bibliotekach cyfrowych, a także np. w zeskanowanej i dostępnej online kartotece słownika polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII w., ale to duża praca, bez widoków powodzenia.
Dopełnienie przy czasowniku obejść występuje w bierniku, przez co podobne jest do innych dopełnień, podlegających zamianie na podmiot przy transformacji całego zdania na stronę bierną. Stąd pewnie bierze się pokusa, aby szukać imiesłowu biernego od obejść. Jeden z internautów cytowanych w NKJP pisze nawet: „Ogłośmy konkurs na najlepszą propozycję. Obejdziona, obejsznięta, obejdźnięta, obszyta, obchodznięta itd.”. Choć wymyślanie takich nazw może być zajmujące, nie zmienia faktu, że obejść jest czasownikiem nieprzechodnim i imiesłowu biernego nie ma. Zamiast niego można użyć formy okrążony.
Dopełnienie przy czasowniku obejść występuje w bierniku, przez co podobne jest do innych dopełnień, podlegających zamianie na podmiot przy transformacji całego zdania na stronę bierną. Stąd pewnie bierze się pokusa, aby szukać imiesłowu biernego od obejść. Jeden z internautów cytowanych w NKJP pisze nawet: „Ogłośmy konkurs na najlepszą propozycję. Obejdziona, obejsznięta, obejdźnięta, obszyta, obchodznięta itd.”. Choć wymyślanie takich nazw może być zajmujące, nie zmienia faktu, że obejść jest czasownikiem nieprzechodnim i imiesłowu biernego nie ma. Zamiast niego można użyć formy okrążony.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski