odmiana nazw geograficznych
Mam pytanie dotyczące odmiany nazw tych miejscowości: Krążkowy, Jankowy, Turkowy, Olszowa i Kliny. Sami mieszkańcy odmieniają je na dwa sposoby. I tak na przykład mówi się, że mieszkam w Krążkowach i w Krążkowych; w Turkowach i w Turkowych; w Jankowach, ale też w Jankowych; w Olszowie i w Olszowej. Jaka jest właściwa odmiana nazw tych miejscowości? Co do Klin to mieszkam w Klinach, czy raczej na Klinach? Jadę do Klin, czy na Kliny?
Pozdrawiam
16.04.2008
16.04.2008
Witam,Mam pytanie dotyczące odmiany nazw tych miejscowości: Krążkowy, Jankowy, Turkowy, Olszowa i Kliny. Sami mieszkańcy odmieniają je na dwa sposoby. I tak na przykład mówi się, że mieszkam w Krążkowach i w Krążkowych; w Turkowach i w Turkowych; w Jankowach, ale też w Jankowych; w Olszowie i w Olszowej. Jaka jest właściwa odmiana nazw tych miejscowości? Co do Klin to mieszkam w Klinach, czy raczej na Klinach? Jadę do Klin, czy na Kliny?
Pozdrawiam
1) Na ogół nazwy miejscowości zakończone na -owy odmienia się wg wzoru Rydułtowy, do Rydułtów, w Rydułtowach. Według tego wzoru powinno być do Krążków, Janków, Turków, w Krążkowach, Jankowach, Turkowach. Jednak niedawno wydany Słownik nazw miejscowości i mieszkańców podaje formy D. Krążkowów, Ms. Krążkowach oraz D. i Ms. Turkowych (nazwy Jankowy nie wymienia).
Forma Krążkowów może mieć uzasadnienie funkcjonalne, bo na jej podstawie łatwiej odtworzyć podstawową formę nazwy (dopełniacz Krążków mógłby pochodzić też od Krążki), z podobnego powodu można zaakceptować formę Jankowów. Natomiast forma Turkowych wydaje mi się problematyczna, bo znaczyłoby to, że nazwa ta wyjątkowo odmienia się tylko według wzoru przymiotnikowego (niektóre nazwy tego typu, np. Cieszkowy, mają odmianę przymiotnikową jako oboczną). Jest to niewątpliwie osobliwość gramatyczna, bo nawet jeśli Turkowy uznamy za nazwę pochodzącą od przymiotnika (raczej mylnie, bo pierwotnie był to pewnie Turków, podobnie jak Rydułtowy pierwotnie były Rydułtowem), należałoby stosować końcówki przymiotnikowe liczby pojedynczej (do Turkowego, w Turkowym).
Takie osobliwości w odmianie nie muszą sprawiać problemów w użyciu lokalnym, co innego jednak z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora. Moim zdaniem najlepiej za wzorcowe uznać formy z końcówką rzeczownikową: w Krążkowach, Jankowach, Turkowach. Jeśli jednak w praktyce językowej upowszechniły się inne formy fleksyjne, można je akceptować na prawach wariantu.
2) Inny problem z nazwą Olszowa, wspomniany słownik radzi odmieniać do Olszowej, w Olszowej, gdy chodzi o miejscowości w Kaliskiem, Opolskiem, Piotrkowskiem i Tarnowskiem. Z kolei Olszowa w Radomskiem miałaby się odmieniać jak rzeczownik: do Olszowy, w Olszowie.
3) Kliny to – o ile mogłem ustalić – nazwa miejscowości w Lubelskiem, w związku z tym powiemy „Mieszkam w Klinach” (konstrukcja „Mieszkam na Klinach” będzie odpowiednia gdyby chodziło o nazwę części jakiejś miejscowości, zwłaszcza dzielnicy). Gdy powiemy „Jadę do Klin” oznacza to, że są one celem jazdy, zdanie „Jadę na Kliny” znaczy raczej, że jadę w kierunku tej miejscowości.
Forma Krążkowów może mieć uzasadnienie funkcjonalne, bo na jej podstawie łatwiej odtworzyć podstawową formę nazwy (dopełniacz Krążków mógłby pochodzić też od Krążki), z podobnego powodu można zaakceptować formę Jankowów. Natomiast forma Turkowych wydaje mi się problematyczna, bo znaczyłoby to, że nazwa ta wyjątkowo odmienia się tylko według wzoru przymiotnikowego (niektóre nazwy tego typu, np. Cieszkowy, mają odmianę przymiotnikową jako oboczną). Jest to niewątpliwie osobliwość gramatyczna, bo nawet jeśli Turkowy uznamy za nazwę pochodzącą od przymiotnika (raczej mylnie, bo pierwotnie był to pewnie Turków, podobnie jak Rydułtowy pierwotnie były Rydułtowem), należałoby stosować końcówki przymiotnikowe liczby pojedynczej (do Turkowego, w Turkowym).
Takie osobliwości w odmianie nie muszą sprawiać problemów w użyciu lokalnym, co innego jednak z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora. Moim zdaniem najlepiej za wzorcowe uznać formy z końcówką rzeczownikową: w Krążkowach, Jankowach, Turkowach. Jeśli jednak w praktyce językowej upowszechniły się inne formy fleksyjne, można je akceptować na prawach wariantu.
2) Inny problem z nazwą Olszowa, wspomniany słownik radzi odmieniać do Olszowej, w Olszowej, gdy chodzi o miejscowości w Kaliskiem, Opolskiem, Piotrkowskiem i Tarnowskiem. Z kolei Olszowa w Radomskiem miałaby się odmieniać jak rzeczownik: do Olszowy, w Olszowie.
3) Kliny to – o ile mogłem ustalić – nazwa miejscowości w Lubelskiem, w związku z tym powiemy „Mieszkam w Klinach” (konstrukcja „Mieszkam na Klinach” będzie odpowiednia gdyby chodziło o nazwę części jakiejś miejscowości, zwłaszcza dzielnicy). Gdy powiemy „Jadę do Klin” oznacza to, że są one celem jazdy, zdanie „Jadę na Kliny” znaczy raczej, że jadę w kierunku tej miejscowości.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
