olej w głowie

olej w głowie
19.03.2014
19.03.2014
Szanowna Poradnio,
skąd wzięło się wyrażenie mieć olej w głowie?
Mogę tylko zgadywać, że podstawą tego zwrotu jest metaforyczne ujmowanie głowy jako swego rodzaju mechanizmu, który dobrze działa pod warunkiem, że jest oliwiony. Doroszewski cytuje w słowniku przykład z komedii Zabłockiego (1781), a więc z czasów, gdy różne mechanizmy należało oliwić (a możliwe że w Nowej księdze przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich Krzyżanowskiego są jeszcze starsze przykłady). Z 1968 r. pochodzi powieść Ożogowskiej Głowa na tranzystorach, dająca świadectwo ujmowania czynności umysłowych człowieka przez analogię do trochę już innych urządzeń. Do dzisiaj jednak mechanika rodem z młyna lub pracowni zegarmistrzowskiej jest wciąż żywa jako podstawa metaforyczmego myślenia o myśleniu, por. nowe, potoczne „Trybisz?”.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego