olender

olender
23.03.2012
23.03.2012
Dzień dobry,
czy rzeczownik olęder można zapisać w postaci olender, skoro pochodzi on od Holendra? Druga wersja znajduje się w Słowniku ortograficznym pod red. T. Karpowicza, jednak nie widzę jej w słownikach pewuenowskich.
Pozdrawiam.
„U nas osadników z Hollandyi sprowadzonych, chowem bydła naywięcey bawiących się, Hollandrami, Hollendrami, Olandrami, Olędrami, Olendrami zowią” – informuje Linde i, jak można wnosić z Pana listu, od wydania jego słownika sprawa nie zmieniła się zasadniczo, tzn. nadal są w użyciu różne warianty pisowni tego słowa. Formę Olender podaje też Słownik wileński (1861), odsyłając ją do hasła Holender, tego ostatniego jednak brak w spodziewanym miejscu. Jest za to Holender w Słowniku warszawskim (tom II, 1902), z wariantami wymienionymi przez Lindego, które tu oznaczono jako rzadko używane, i z garścią innych znaczeń tego samego słowa. Należy pamiętać, że w obu słownikach każdy wyraz hasłowy zaczyna się wielką literą, i nie wyprowadzać stąd zbyt pospiesznych wniosków.
W słownikach PWN Olendra (olendra) ani Olędra (olędra) w ogóle nie znalazłem. NKJP zawiera nieliczne przykłady użycia słowa w tym znaczeniu (większość wystąpień to nazwiska), ilustrujące zarówno wariant z -en-, jak i z -ę- oraz zarówno z małą, jak i z wielką literą na początku.
Etymologicznie -en- jest uzasadnione, a ponieważ świadomość pochodzenia słowa nie jest zatarta, myślę, że pisownia podana w słowniku Tomasza Karpowicza jest słuszna. Mniej przekonany jestem do małej litery: ponieważ chodzi o przedstawicieli grupy etnicznej (osadnicy mieli świadomość, skąd pochodzą i ich polscy sąsiedzi też), wielka litera powinna być sankcjonowana jako wariant.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego