onomatopeje

onomatopeje
28.11.2006
28.11.2006
Witam serdecznie!
Mam nadzieję, że zechcą Państwo mi pomóc. Zaprzyjaźniony cudzoziemieć zapytał, dlaczego, skoro kruk robi kra-kra, czyli kracze, kot miauczy (miau-miau), krowa muczy, i tym podobnie, to jednak pies szczeka hau-hau? Skąd ta „anomalia”?
I czy mogliby Państwo powiedzieć, gdzie można znaleźć wyjaśnienie podobnych ciekawostek językowych?
Dziękuję z góry za wszelką pomoc i łączę wyrazy szacunku,
Małgorzata Koczańska
Jeśli dobrze rozumiem, pyta nas Pani o to, dlaczego niektóre wykrzykniki onomatopeiczne (np. kra, miau, muu) brzmią podobnie do oznaczających te same dźwięki czasowników (odpowiednio: krakać, miauczeć, muczeć), a inne nie (np. hau i szczekać). Przyczyny mogą być różne w wypadku różnych wyrazów. W każdym razie szczekać jest nie mniej dźwiękonaśladowcze od krakać (potwierdza to najnowszy słownik etymologiczny Wiesława Borysia), a szczek okazjonalnie występuje w tej samej funkcji co hau (nieliczne przykłady na to można znaleźć w Internecie, np. „odszczekuję wszystko co żem rz[e]kł o jakości koncertu!!! hau hau szczek szczek!!!! było rewelacyjnie”). „Anomalia”, o której Pani wspomina, polega więc na tym, że wprawdzie czasownikowi szczekać towarzyszy wykrzyknik szczek, ale dużo częściej w tej samej funkcji używa się wykrzyknika hau. Z drugiej strony zaś wykrzyknikowi hau w ogóle, o ile się orientuję, nie towarzyszy czasownik hauać, haukać ani hauczeć, choć oczywiście ktoś może jeden z nich utworzyć, jeśli zechce.
Ciekawostki językowe związane z wykrzyknikami dźwiękonaśladowczymi polegają na ogół na zestawianiu głosów tych samych zwierząt różnie nazywanych w różnych językach. W Internecie można znaleźć całe strony z takimi zrestawieniami. Okazuje się, że np. pies po polsku szczeka hau hau, po rosyjsku gav gav, po szwedzku vov vov, a po angielsku m.in. bow wow. Na niektórych stronach głosy poszczególnych zwierząt można też usłyszeć. Szkoda natomiast, że nie można usłyszeć wymowy naśladujących je wyrazów, czyli onomatopei.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego