krucyfiks
Witam.
Jakie jest pochodzenie słowa krucyfiks? Czy góralskie krucafuks (może kruca fuks) jest z tym słowem związane? Dziękuję.
Ryszard
Krucyfiks to ‘krzyż z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa’; jest to wyraz znany we wszystkich chyba języka europejskich, por. np. czes. krucyfix, serb. i chorw. krucìfix, niem. Kruzifix, franc. crucifix, włos. crocifisso, hiszp. cruci fijo, ang. crucifix. Wszystkie te wyrazy mają jedno źródło – jest to łac. crucifīxus ‘ukrzyżowany, przybity do krzyża’, imiesłów bierny czasu przeszłego czasownika crucifigere ‘przybijać do krzyża’, utworzonego od rzeczownika crux, crucis ‘krzyż’ i figere ‘przybić, umocować’.
Niestety, nie wiem, co znaczy podany przez Pana wyraz góralski, i dlatego nie mogę określić jego pochodzenia.
Serdecznie Pana pozdrawiam
— Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
PS. W literaturze znaleźliśmy kilka przykładów użycia słowa krucafiks jako przekleństwa. Można się domyślać, że powstało ono od słowa krucyfiks podobnie jak np. rany Julek od rany Jezusa. Ze słyszenia pamiętamy, że krucafiks ma dwa akcenty wyrazowe, na kru i na fiks. Może dlatego spotykane jest też w pisowni rozłącznej.
-
29.09.2020
Witam serdecznie, tak, potwierdzam, pochodzenie i znaczenie słowa crucyfix i podstawa góralskiego „przekleństwa” są takie same. Sam jestem góralem i wiem, co to znaczy. Dodatkowo aktualnie mieszkam w Austrii i takie użycie słowa crucyfix jako „przekleństwa” jest tutaj tak samo popularne. Moja teoria jest taka, że za czasów zaboru austriackiego przeniknęło to słowo do gwary ludowej z takim „negatywnym” zastosowaniem od austriaków ... podobnie słowo Servus jako powitanie pochodzi moim zdaniem też z czasów zaboru austriackiego.
Zbigniew -
22.09.2022
Zgadzam się z opinią Zbigniewa. Mieszkam w Małopolsce (dawny zabór austriacki) w moim rodzinnym domu funkcjonowało przekleństwo „Krucyfiks” podkreślone jeszcze słowem „alleluja”. Było to jedyne przekleństwo, ale o strasznej mocy.
Magdalena