Etymologia i pierwotna postać wyrazu pan są niepewne. Być może rzeczownik ten wykształcił się z prasłowiańskiej formy *gъpanъ, która oznaczała nie tylko pana i władcę, lecz także tego, który strzeże, czyli strażnika. W polszczyźnie wyraz ten występuje od XIII stulecia.

Rzeczywiście w kilku znaczeniach odnosimy go do władcy (np. pan feudalny, pan ziemi sieradzkiej), bogacza (np. prawdziwy, wielki pan) lub kogoś stojącego w hierarchii wyżej od innych (np. służąca i jej pan). Kiedy jest zapisywany wielką literą, oznacza Wszechmogącego (por. np. modlić się do Pana, pokładać ufność w Panu, Panie, zmiłuj się nad nami).

Rzeczownik ten pełni jednak także kilka innych funkcji, które nie wiążą się z władzą i wyższą hierarchią. Oznacza np. mężczyznę, którego nie znamy (por. miły, przystojny, zadbany pan; pan około pięćdziesiątki, pan w garniturze, w kapeluszu, w krawacie) albo nauczyciela (por. pan od geografii, od fizyki, od gimnastyki, od matematyki). Stosowany jest także w zwrocie grzecznościowym podczas zwracania się do mężczyzny, z którym nie jesteśmy na ty (por. Co pan o tym sądzi?). W tej funkcji często występuje z nazwiskiem, imieniem, tytułem zawodowym lub naukowym (por. pan Jan, pan Nowak, pan doktor, pan profesor).

Nic nie wskazuje na to, aby rodzimi użytkownicy polszczyzny szybko zrezygnowali z omawianego tu wyrazu w opisanych powyżej funkcjach. Takiego procesu rugowania jakiegoś wyrazu z zasobu współczesnego języka nie da się przeprowadzić bez woli i zgody samych mówiących. Już w okresie PRL-u próbowano metodami administracyjnymi pozbyć się zwrotów pan, pani. Mówiono wówczas: „Panów to już u nas nie ma”. Do członków partii należało się zwracać „per wy” oraz towarzyszu, towarzyszko, a do pozostałych – obywatelu, obywatelko. Jak pokazuje historia, formy pan, pani przetrwały.