panu Kamilowi Strebejko
Moje nazwisko brzmi Strebejko. Otóż polonistka w szkole podstawowej stwierdziła, że mojego nazwiska się nie odmienia, z kolei w szkole średniej nauczycielka języka polskiego już moje nazwisko odmieniała. Jak to więc jest? I jeszcze jedno pytanie odnośnie mojego nazwiska. Wiadomo mi, że niegdyś pisało się je przez Y (tj. Strebeyko). Dowiedziałem się też, że niektórzy nadal noszą to nazwisko z literą Y. Czy wie Pan może dlaczego zaszła ta wymiana i kiedy mogła ona zajść?
4.03.2014
4.03.2014
Dzień dobry.Moje nazwisko brzmi Strebejko. Otóż polonistka w szkole podstawowej stwierdziła, że mojego nazwiska się nie odmienia, z kolei w szkole średniej nauczycielka języka polskiego już moje nazwisko odmieniała. Jak to więc jest? I jeszcze jedno pytanie odnośnie mojego nazwiska. Wiadomo mi, że niegdyś pisało się je przez Y (tj. Strebeyko). Dowiedziałem się też, że niektórzy nadal noszą to nazwisko z literą Y. Czy wie Pan może dlaczego zaszła ta wymiana i kiedy mogła ona zajść?
Moje polonistki miały z moim nazwiskiem ten sam kłopot. Do dziś niektórzy go mają i nawet koledzy z uniwersytetu (oraz koleżanki) pytają czasem: odmieniać czy nie?
Od roku 1999, tzn. od wydania Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN, można nas – Pana i mnie – zostawić nie odmienionych. Warunkiem jest użycie w kontekście odmienionego imienia lub tytułu, chodzi bowiem o to, aby uniknąć niezręcznych konstrukcji typu „Sterbejko pytał Bańko”. Ponieważ z formy odmienionej nie da się jednoznacznie odtworzyć mianownika, postulowano i dawniej, aby mniej znanych nazwisk tego rodzaju nie odmieniać. Co więcej, zwyczaj językowy dawno to sankcjonował, por. Szkolne przygody Pimpusia Sadełko.
Jeśli chodzi o kwestię: Strebejko czy Strebeyko, to reguluje ją zasada [213] WSO PWN. Przewiduje ona, że nazwiska postaci urodzonych przed rokiem 1800 należy pisać zgodnie z dzisiejszą ortografią, a nazwiska postaci urodzonych po roku 1800 – zgodnie z ówczesną ortografią, np. Tadeusz Rejtan, ale Władysław Reymont. Skutkiem przeoczenia osoby urodzone dokładnie w roku 1800 znalazły się poza zakresem przywołanej reguły.
O swoich przodkach, którzy pisali się Strebeyko, może Pan zatem pisać dwojako, zależnie od daty ich urodzenia. O sobie i bliższych przodkach – Strebejko, skoro takiej zamiany dokonano kiedyś w akcie urodzenia lub innym dokumencie. Pisownia wyrazów, w których głosce [j] odpowiadało w dawnej grafii y, została ostatecznie ustalona w 1936 r., chociaż zwyczaj ją kształtował już wcześniej, np. w drugim wydaniu słownika Lindego (1854) jest hasło funkcya, a w słowniku wileńskim (1861) – funkcja.
Od roku 1999, tzn. od wydania Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN, można nas – Pana i mnie – zostawić nie odmienionych. Warunkiem jest użycie w kontekście odmienionego imienia lub tytułu, chodzi bowiem o to, aby uniknąć niezręcznych konstrukcji typu „Sterbejko pytał Bańko”. Ponieważ z formy odmienionej nie da się jednoznacznie odtworzyć mianownika, postulowano i dawniej, aby mniej znanych nazwisk tego rodzaju nie odmieniać. Co więcej, zwyczaj językowy dawno to sankcjonował, por. Szkolne przygody Pimpusia Sadełko.
Jeśli chodzi o kwestię: Strebejko czy Strebeyko, to reguluje ją zasada [213] WSO PWN. Przewiduje ona, że nazwiska postaci urodzonych przed rokiem 1800 należy pisać zgodnie z dzisiejszą ortografią, a nazwiska postaci urodzonych po roku 1800 – zgodnie z ówczesną ortografią, np. Tadeusz Rejtan, ale Władysław Reymont. Skutkiem przeoczenia osoby urodzone dokładnie w roku 1800 znalazły się poza zakresem przywołanej reguły.
O swoich przodkach, którzy pisali się Strebeyko, może Pan zatem pisać dwojako, zależnie od daty ich urodzenia. O sobie i bliższych przodkach – Strebejko, skoro takiej zamiany dokonano kiedyś w akcie urodzenia lub innym dokumencie. Pisownia wyrazów, w których głosce [j] odpowiadało w dawnej grafii y, została ostatecznie ustalona w 1936 r., chociaż zwyczaj ją kształtował już wcześniej, np. w drugim wydaniu słownika Lindego (1854) jest hasło funkcya, a w słowniku wileńskim (1861) – funkcja.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
