patyczkować się

patyczkować się
24.03.2006
24.03.2006
Dzień dobry!
Pragnąłbym się dowiedzieć, jaka jest geneza zwrotu patyczkować się.
Dziękuję za odpowiedź.
P.
Czasownik patyczkować się znaczy 'przesadnie się z kim liczyć, traktować kogo, co zbyt uprzejmie, delikatnie'. Występuje tylko w polszczyźnie potocznej. Jest wyrazem stosunkowo nowym, po raz pierwszy bowiem pojawił się dopiero w wielkim słowniku język polskiego pod red. W. Doroszewskiego (tom VI P–Prę ukazał się w 1964 r.), poświadczony cytatami utworów Wandy Wasilewskiej, Jana Brzozy oraz Marii Kuncewiczowej (przy czym tu w zaskakującym kontekście, por. „Miałbym stanowisko samodzielne, mógłbym pracować (…) nie potrzebowałbym się patyczkować o każde słowo”, tzn. patyczkować się o co, a nie patyczkować się z kim, czym). Czasownik patyczkować się został utworzony od rzeczownika patyczek formantem -ować się (podobnie: awantura – awanturować się, ceremonia – ceremoniować się, ceregiele – ceregielować się, elegant – elegantować się, snob – snobować się, gwarowe bary – barować się 'brać się za bary, walczyć' itp.), natomiast od rzeczownika patyk pochodzi gwarowy czasownik patyczyć się, to znaczy 'chcieć się pokazać (chcieć być widocznym) jak patyk, sterczeć jak wbity patyk'.
W dawnej polszczyźnie występowały m.in. takie frazeologizmy z wyrazem patyk: wypraszać kogo na patyku, tzn. 'obić kijem i wyrzucić za drzwi', patykiem ucierać nosy, tzn. 'zachowywać się szorstko, nieuprzejmie, nawet brutalnie'. Natomiast nowsze patyczkować się z kim, czym znaczy 'obchodzić się z kim, czym delikatnie, łagodnie' (czyli traktować kogo jak kruchy, łamliwy patyczek). Czy świadczy to o zmianie obyczajów? Można by wyciągnąć taki wniosek, gdyby nie fakt, że ten czasownik występuje niemal wyłącznie w formie zaprzeczonej: nie patyczkować się z kim, czym.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego