pergamoński czy pergameński?
Jakoś bardziej „swojska” wydaje się nam forma z o, a więc pergamoński (używana na przykład w „Słowniku mitów” W. Kopalińskiego), ale pragniemy poznać opinię specjalistów.
Z poważaniem
Andrzej Szymczak
4.09.2002
4.09.2002
Uprzejmie proszę o wyjaśnienie rozbieżności w zapisie przymiotnika od nazwy Pergamon. Według słownika ortograficznego przymiotnik winien brzmieć pergameński. Taka właśnie formę (chyba bez wyjątku) można znaleźć w 7-tomowej encyklopedii PWN. Jednakże w najnowszej, Wielkiej encyklopedii PWN znajdujemy formę pergamoński, np. hasło Berlin wspomina o Muzeum Pergamońskim. Co sądzić o tej rozbieżności? Czym jest spowodowana? Czy obie formy są równie poprawne? Jakoś bardziej „swojska” wydaje się nam forma z o, a więc pergamoński (używana na przykład w „Słowniku mitów” W. Kopalińskiego), ale pragniemy poznać opinię specjalistów.
Z poważaniem
Andrzej Szymczak
Nie chodzi tu o zapis, rozbieżność dotyczy formy, a problem jest słowotwórczy, ponieważ wyrazy te mają różną genezę. Przymiotnik pergameński jest starszy, a powstał w nawiązaniu do łacińskiego przymiotnika, który najczęściej występował w wyrażeniu charta Pergamena, czyli ‘papier pergameński (pergamin)’; przymiotnik łaciński pochodzi z greckiego Pergamenós, co znaczyło ‘pochodzący z Pergamonu’. Przymiotnik pergamoński utworzony został bezpośrednio od nazwy Pergamon i jest – co zresztą pokazują Państwa obserwacje – nowszy. Obie formy są poprawne, pierwsza ma za sobą dłuższą tradycję, a np. w polskiej literaturze historycznej występują z reguły nazwy państwo pergameńskie, ołtarz pergameński, jej wadą jest natomiast to, że wymaga zapamiętania (choć nie jest to chyba trudne). Z tej zapewne przyczyny upowszechnia się forma pergamoński, którą można tworzyć doraźnie zgodnie z łatwym do zastosowania schematem: nazwa miejscowa + przyrostek -ski.
A czy „obie formy są równie poprawne”? Choć przymiotnikowi pergamoński z gramatycznego punktu widzenia nic nie można zarzucić, zwykle pierwszeństwo daje się formom tradycyjnym. Lepiej zostawić tradycyjny przymiotnik w odnoszących się do starożytności utrwalonych wyrażeniach państwo pergameńskie, ołtarz pergameński, choć współczesne Pergamonmuseum (nazwa niemiecka) można by już przetłumaczyć jako Muzeum Pergamońskie.
A czy „obie formy są równie poprawne”? Choć przymiotnikowi pergamoński z gramatycznego punktu widzenia nic nie można zarzucić, zwykle pierwszeństwo daje się formom tradycyjnym. Lepiej zostawić tradycyjny przymiotnik w odnoszących się do starożytności utrwalonych wyrażeniach państwo pergameńskie, ołtarz pergameński, choć współczesne Pergamonmuseum (nazwa niemiecka) można by już przetłumaczyć jako Muzeum Pergamońskie.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski