polonista czy filolog polski?
Można stosować zamiennie terminy takie jak polonistyka i filologia polska, germanistyka i filologia germańska etc., ale czy możemy mówić o przewadze któregoś z nich? Czy jeden z nich jest bardziej potoczny, a drugi – oficjalny? Jaka jest etymologia tych krótszych nazw?
Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem
Felicyta
17.10.2012
17.10.2012
Szanowna Redakcjo!Można stosować zamiennie terminy takie jak polonistyka i filologia polska, germanistyka i filologia germańska etc., ale czy możemy mówić o przewadze któregoś z nich? Czy jeden z nich jest bardziej potoczny, a drugi – oficjalny? Jaka jest etymologia tych krótszych nazw?
Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem
Felicyta
Nazwy typu germanistyka występują w języku niemieckim (Germanistik), ale to nie znaczy, że wszystkie zostaly z niego zapożyczone. Mogły zostać utworzone na polskim gruncie za pomocą przyrostka wyodrębnionego wcześniej z innych nazw obcego pochodzenia.
Między germanistyką a filologią germańską, polonistyką a filologią polską nie ma zasadniczo różnicy znaczeniowej, ściślej biorąc zaś – ich desygnaty są jednakowe. W znaczeniu pozadesygnacyjnym różnice oczywiście są, bo różne nazwy z reguły przywodzą na myśl różne skojarzenia, wywołują różne emocje, występują w różnych kontekstach itp. Istotny np. jest fakt, że filologia germańska, filologia polska itd. to nazwy dłuższe. Jako takie mogą sprawiać wrażenie bardziej prestiżowych, ba, ich desygnaty mogą wydawać się ważniejsze! Porównajmy np. dwa tytuły książek: Studia z filologii polskiej i Studia z polonistyki. Prawda, że ten drugi brzmi mniej poważnie?
Nie można jednak twierdzić, żeby różnica, którą zaobserwowaliśmy w tytułach, obowiązywała zawsze. Na przykład na Uniwersytecie Warszawskim jest Wydział Polonistyki, a na niejednej polskiej uczelni Instytut Filologii Polskiej. I nie wydaje się, aby ta różnica przemawiała na czyjąkolwiek korzyść albo na niekorzyść.
Z frekwencją jest różnie. W Narodowym Korpusie Języka Polskiego filologia germańska ustępuje trzykrotnie germanistyce, ale polonistyka ma tylko niespełna dwukrotną przewagę nad filologią polską. W polskim uchu słowo germański brzmi chyba niepokojąco, stąd wyraźniejsza przewaga germanistyki.
Ciekawe, że filolog polski kilkadziesiąt razy ustępuje frekwencją poloniście, a filolog germański jest w NKJP w ogóle nieobecny. Łatwo za to natrafić na filologów niemieckich. Okazuje się, że między nazwami typu filologia polska a filolog polski nie ma paralelizmu: te pierwsze odnoszą się określonych dziedzin wiedzy, te drugie wskazują na przynależność etniczną danych osób. Na przykład wybitny filolog polski może być germanistą. Choć lepiej wtedy mówić o nim: wybitny polski filolog.
Każdej parze wyrazów, które wydają się równoznaczne, trzeba się przyglądać z podejrzliwością. Po bliższym oglądzie zawsze można dostrzec różnice.
Między germanistyką a filologią germańską, polonistyką a filologią polską nie ma zasadniczo różnicy znaczeniowej, ściślej biorąc zaś – ich desygnaty są jednakowe. W znaczeniu pozadesygnacyjnym różnice oczywiście są, bo różne nazwy z reguły przywodzą na myśl różne skojarzenia, wywołują różne emocje, występują w różnych kontekstach itp. Istotny np. jest fakt, że filologia germańska, filologia polska itd. to nazwy dłuższe. Jako takie mogą sprawiać wrażenie bardziej prestiżowych, ba, ich desygnaty mogą wydawać się ważniejsze! Porównajmy np. dwa tytuły książek: Studia z filologii polskiej i Studia z polonistyki. Prawda, że ten drugi brzmi mniej poważnie?
Nie można jednak twierdzić, żeby różnica, którą zaobserwowaliśmy w tytułach, obowiązywała zawsze. Na przykład na Uniwersytecie Warszawskim jest Wydział Polonistyki, a na niejednej polskiej uczelni Instytut Filologii Polskiej. I nie wydaje się, aby ta różnica przemawiała na czyjąkolwiek korzyść albo na niekorzyść.
Z frekwencją jest różnie. W Narodowym Korpusie Języka Polskiego filologia germańska ustępuje trzykrotnie germanistyce, ale polonistyka ma tylko niespełna dwukrotną przewagę nad filologią polską. W polskim uchu słowo germański brzmi chyba niepokojąco, stąd wyraźniejsza przewaga germanistyki.
Ciekawe, że filolog polski kilkadziesiąt razy ustępuje frekwencją poloniście, a filolog germański jest w NKJP w ogóle nieobecny. Łatwo za to natrafić na filologów niemieckich. Okazuje się, że między nazwami typu filologia polska a filolog polski nie ma paralelizmu: te pierwsze odnoszą się określonych dziedzin wiedzy, te drugie wskazują na przynależność etniczną danych osób. Na przykład wybitny filolog polski może być germanistą. Choć lepiej wtedy mówić o nim: wybitny polski filolog.
Każdej parze wyrazów, które wydają się równoznaczne, trzeba się przyglądać z podejrzliwością. Po bliższym oglądzie zawsze można dostrzec różnice.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
