popapraniec

popapraniec
8.02.2006
8.02.2006
W pewnej dyskusji kolega użył słowa popapraniec, określając pewną osobę. Tłumacząc później, powiedział, że słowo pochodzi ze średniowiecza i nie jest obraźliwe. Mam odmienne zdanie na ten temat. Proszę o poradę dotyczącą pochodzenia i znaczenia słowa popapraniec.
Przejrzałam wiele słowników polszczyzny ogólnej (w tym m.in. Słownik języka polskiego S. B. Lindego, słownik wileński, słownik warszawski, słownik W. Doroszewskiego oraz mniejsze objętościowo słowniki współczesne) i nie znalazłam w nich słowa popapraniec. Po raz pierwszy usłyszałam je w wypowiedzi bardzo znanego (także z ekspresywnego języka) polityka, który swoich przeciwników politycznych nazwał popaprańcami. Było to określenie jednoznacznie negatywne, pejoratywne. Są dwa przynajmniej powody takiej interpretacji tej nazwy: 1) należy ona do serii formacji ekspresywnych na -aniec, np. oberwaniec, obłąkaniec, opętaniec, oszukaniec, narwaniec, wyuzdaniec, zacofaniec, zaprzedaniec, zasmarkaniec; 2) czasownik podstawowy popaprać (się) ma w gwarach intensywnie negatywne zabarwienie emocjonalne i znaczy 'robić coś niedbale, nieporządnie, leniwie, źle; paskudzić, fuszerować'. Jest to więc w polszczyźnie ogólnej wyraz nowy, pochodzenia gwarowego, nacechowany ekspresywnie. Natomiast średniowieczne pochodzenie, a raczej staropolską dokumentację ma czasownik paprać się, dźwiękonaśladowczy, używany najpierw tylko w odniesieniu do ptaków, w znaczeniu 'grzebać się w piasku, trzepać się dla pozbycia pasożytów', następnie rozszerzony na 'walać się, brudzić się; wykonywać jakąś nieprzyjemną lub brudną robotę, grzebać się w czym', wreszcie 'paskudzić, fuszerować'.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego