powtórzone wyrazy

powtórzone wyrazy
3.07.2009
3.07.2009
Szanowna Poradnio,
Wielki słownik ortograficzny PWN i Uniwersalny słownik języka polskiego podają zgodnie: całkiem, całkiem, nawet, nawet, wcale, wcale – ale za to ledwo ledwo. Co przesądza o braku przecinka w tym przypadku? I jak w związku z tym zapisywać: prawie(,) prawie (= mało brakło) i jeszcze(,) jeszcze? (= w ostateczności, ujdzie).
Dziękuję,
Michał Gniazdowski
Zgodnie z zasadami interpunkcji między członami powtarzanymi stawia się przecinek, wyjątek można zrobić tylko dla wykrzykników (wyrazów, nie znaków), ale wśród podanych przykładów takich nie ma. Stąd wniosek, że powinno być ledwo, ledwo, prawie, prawie oraz jeszcze, jeszcze.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
  1. 18.06.2009
    Chciałbym dodać jedno słówko do odpowiedzi prof. J. Grzeni dotyczącej pytania o ledwo ledwo. Otóż zas. [384] z WSO, do której odwołuje się profesor, nie podaje przykładu z wyrażeniem ledwo ledwo, lecz z wiele, wiele i długo, długo. Zdaje się, że te dwa wyrażenia są mniej sfrazeologizowane niż ledwo ledwo.
    Wydaje mi się, że zas. [384] dotyczy raczej wyrażeń rozumianych dosłownie, a w języku mamy sporo wyjątków, które się sfrazeologizowały i przecinka nie wymagają, np.: często gęsto, gadka szmatka, kiedy niekiedy, ledwie ledwie / ledwo ledwo, rad nierad. Obszerny wykaz tych wyrażeń podają A. J. Częścikowie (Interpunkcja, czyli przestankowanie, co w głowie zostanie, Gdańsk 2005, s. 62). Interpunkcję bez przecinka podaje też Słownik interpunkcyjny J. Podrackiego i, oczywiście, wspominany przez internautę WSO.
    Ponadto SO odnotowuje ledwo ledwo jako oddzielny leksem, natomiast takich wyrażeń, jak całkiem całkiem czy jeszcze jeszcze nie znajdziemy, co może sugerować, że nie uległy one jeszcze takiemu sfrazeologizowaniu, jak ledwo ledwo, w związku z czym podlegają właśnie regule [384].
    Łączę najserdeczniejsze pozdrowienia,
    Łukasz Mackiewicz
  2. 18.06.2009
    Dziękujemy za obronę słownika PWN! W sytuacji, gdy jego współautor był skłonny upatrywać w nim błąd, przybył Pan z pomocą w samą porę.
    Red.
  3. 21.06.2009
    Rzeczywiście, zapewne stopień sfrazeologizowania jest tu decydujący. To by wyjaśniało, dlaczego hasła nawet, nawet i wcale, wcale opatrzono odwołaniem do owej zasady [384], a hasło ledwo ledwo –- nie. Chciałbym jednak sprostować dwie kwestie. Po pierwsze, wbrew sugestii p. Łukasza Mackiewicza, w WSO nie znajdziemy wyrażenia ledwie ledwie (ani ledwie, ledwie) –- brak takiego leksemu i takiego przykładu użycia przy haśle ledwie. Po drugie, nie jest prawdą, że w słowniku ortograficznym nie występuje leksem całkiem, całkiem. Odnotowano go już w 2003 r., w I wydaniu WSO: „całkiem, całkiem: wyglądać całkiem, całkiem\'\'. Uwagę zwraca tu brak odsyłacza [384]; co więcej, Uniwersalny słownik języka polskiego uznał całkiem, całkiem za frazeologizm właśnie… Takie zapisy świadczyłyby o znacznym już stopniu sfrazeologizowania tego wyrażenia, tak że –- w moim odczuciu –- pomijanie przecinka w tym konkretnie przypadku zapewne nie byłoby dużym błędem.
    Michał Gniazdowski
  4. 3.07.2009
    Dziękuję Panom za dyskusję nad problemem. Muszę zabrać głos, bo Czytelnicy mogliby poczuć się bezradni, skoro – jak się wydaje – stosowanie reguł interpunkcji wymaga dyskusji wręcz akademickich.
    A sprawa jest o wiele prostsza, niż ją przedstawił p. Łukasz Mackiewicz. Oto przyczyny:
    1) W pytaniu chodziło o człony powtarzane, a więc przykłady często gęsto, gadka szmatka są źle dobrane, a więc też niczego nie dowodzą.
    2) „Stopień sfrazeologizowania” nie może być argumentem dotyczącym zapisu, bo przepisy interpunkcyjne go nie znają; a poza tym jest bardzo nieprecyzyjny, toteż raczej utrudni niż ułatwi ustalenie jakiejkolwiek pisowni.
    3) Zasada [384] jest naprawdę prosta, więc nie trzeba dorabiać do niej przypisów.
    Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
  5. 3.07.2009
    Na tym dyskusję zamykamy.
    Red.
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego