przedstawienie, spektakl i sztuka

przedstawienie, spektakl i sztuka
27.04.2006
27.04.2006
Witam. Chciałbym prosić o objaśnienie różnic pomiędzy słowami: sztuka, przedstawienie i spektakl w kontekście widowiska teatralnego. Teatry wystawiają (dają premiery) bądź odwołują (w konkretny dzień) sztuki, przedstawienia i spektakle, reżyserzy reżyserują sztuki, przedstawienia i spektakle, a aktorzy graja w sztukach, przedstawieniach i spektaklach. Czy aby na pewno wszystkie te słowa znaczą to samo i czy można używać ich wymiennie w różnych sytuacjach?
Słowa te są niemal równoznaczne, różnice między nimi dotyczą w mniejszym stopniu znaczenia niż konotacji (skojarzeń, które budzą) i łączliwości wyrazowej. Przedstawienie kojarzy się oczywiście z przedstawianiem, czyli pokazywaniem czegoś, spektakl – przynajmniej osobom, które otarły się o łacinę – powinien przywodzić na myśl patrzenie, przyglądanie się czemuś, sztuka zaś to przede wszystkim jedna rzecz określonego rodzaju, w szczególności jeden wyrób rzemieślniczy, skąd rozwinęły się znaczenia 'utwór dramatyczny' i 'twórczość artystyczna'.
Te konotacje pozostają w jakimś związku z łączliwością wymienionych wyrazów. Na przykład przedstawienie może być galowe lub uroczyste, o spektaklu zaś i o sztuce tak nie mówimy. Przedstawienia mogą być także baletowe i kukiełkowe, a pozostałe dwa rzeczowniki raczej nie występują w takim kontekście. Spektakl natomiast może być filmowy lub telewizyjny, co jest jego cechą swoistą. Ponieważ sztuka to nie tylko 'utwór jako przedstawienie', ale też 'utwór jako tekst', nie dziwi występowanie tego słowa w połączeniach typu: akcja (treść, autor, bohater) sztuki, które albo wcale nie mają odpowiedników ze słowami przedstawienie i spektakl, aby występują z nimi dużo rzadziej.
Więcej o różnicach w łączliwości wyrazów przedstawienie, spektakl i sztuka powiedziałoby szczegółowe porównanie odpowiednich haseł w Słowniku dobrego stylu, PWN, 2006 (jest to de facto słownik kolokacji, czyli związków łączliwych).
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego