przymiotnik przyczasownikowy

przymiotnik przyczasownikowy
29.11.2005
29.11.2005
Dzień dobry!
Która forma jest poprawna: „Takim go/Taką jej nie znałem” czy „Takiego go/Takiej jej nie znałem”? Kontekst: np. zdziwienie, gdy nagle dowiadujemy się, że dana osoba jest inna, niż się nam wydawało.
Pozdrawiam,
P.
W rodzaju męskim oba warianty są poprawne, ale częściej mówimy „Takim go nie znałem”, „Takim go zapamiętałem” itp. niż „Takiego go nie znałem”, „Takiego go zapamiętałem”. Innymi słowy, przyczasownikowy przymiotnik częściej występuje tu w narzędniku niż w bierniku (przy czym biernik w zdaniach zaprzeczonych staje się oczywiście dopełniaczem).
W rodzaju żeńskim „Takiej jej nie znałem” jest częstsze, a nawet bodaj jedyne (przykładów typu „Taką jej nie znałem” w ogóle nie znalazłem). Takiej to forma dopełniacza, celownika lub miejscownika, ale w podanym przykładzie w grę wchodzi tylko dopełniacz, któremu w zdaniu niezaprzeczonym powinien odpowiadać biernik. I rzeczywiście, powiemy przecież „Taką ją zapamiętałem”. Teoretycznie taką można by interpretować również jako narzędnik, ale możliwość tę odrzucam, skoro analogiczne zdanie z negacją: „Taką ją nie zapamiętałem” nie znajduje potwierdzenia ani w korpusie polszczyzny, ani w mojej intuicji.
Reasumując, w rodzaju męskim przeważa narzędnik, w żeńskim chyba wyłącznie występuje biernik (a po negacji dopełniacz). Obserwacje te można by poprzeć jeszcze innymi przykładami: „Jan (nie) zapamiętał Piotra młodym”, rzadziej „Jan (nie) zapamiętał Piotra młodego”, ale tylko „Jan zapamiętał Marię młodą” i „Jan nie zapamiętał Marii młodej”, a nie „Jan nie zapamiętał Marii młodą”.
Całą ta materia jest dość skomplikowana i niewykluczone, że łączliwość zależy nie tylko od czynników gramatycznych, lecz i leksykalnych. Z jednej strony bowiem „Jan zapamiętał Piotra młodym” jest częstsze niż „Jan zapamiętał Piotra młodego”, z drugiej jednak „Jan pamięta Piotra młodego” wcale nie wydaje się gorsze niż „Jan pamięta Piotra młodym”. Czyżby pamiętać było pod tym względem inne niż zapamiętać?
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego