przymiotniki od Dębno i Jamno

przymiotniki od Dębno i Jamno
27.04.2010
27.04.2010
Pytanie o przymiotnik od Dębno (niem. Neudamm). Słownik z 2002 p. Grzeni przedstawia formę dębniański. W rozporządzeniu (M.P. 1946, nr 44, poz. 85) jest dębieński, forma analogiczna do innych nazw. Inaczej należałoby zmienić przymiotnik sławieński na sławnieński, sławniański. Czy powinno być dębnieński, a nie dębniański, który można przyjąć od wsi Dębna w powiecie sanockim? Urzędową formą jest Jamieński Nurt. Społeczność dawanej wsi Jamno (obecnie część Koszalina) powołało Jamneńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne. Czy jamneński jest poprawny?
Zdarza się, i to nierzadko, że od jakiejś nazwy miejscowej tworzy się więcej niż jeden przymiotnik. Pisałem już o tym wielokrotnie w naszej poradni, proszę więc przestudiować porady archiwalne.
Od niektórych nazw tworzy się nawet kilka przymiotników, np. miejscowości o nazwie Dębno jest w Polsce ok. 20. Autorzy Nazw miejscowych Polski pod red. Kazimierza Rymuta podają następujące przymiotniki tworzone od tej nazwy: dębieński, dębnowski, dębiński, dębniański, przy czym są to formy lokalne, związane z konkretnymi miejscowościami (oprócz nich jest też kika form gwarowych, np. dymbniński). W języku ogólnopolskim ich użycie jest ogromnie trudne, bo nie możemy znać zwyczajów lokalnych, które zresztą też nie są jednoznacznie ustalone. W tej sytuacji zaleciłem w Słowniku nazw własnych użycie formy dębniański w odniesieniu do miasta w Gorzowskiem (dawne Neudamm) i wsi gminnej w Tarnowskiem. Zaletą tej formy jest łatwość powiązania jej z nazwą podstawową (np. dębieński jest niejednoznaczne, bo może też pochodzić od Dębień). To rozstrzygnięcie jest zresztą zgodne z wieloma innymi słownikami.
Tworzenie przymiotników od nazw miejscowych jest, mimo pozornej prostoty, procesem zaskakująco skomplikowanym, a w związku z tym należy unikać efektownych propozycji jak ta z przymiotnikami od nazwy Sławno, bo nie stanowią żadnego argumentu.
Jak pokazuje przykład z przymiotnikami od Jamno, czym innym jest urzędowa propozycja przymiotnika, czym innym zwyczaj lokalny. Najlepiej respektować i jedno, i drugie. W moim Słowniku nazw geograficznych podałem formę Jamneński Nurt, uzgadniając nazwę z encyklopediami PWN.
Jan Grzenia
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego