pscyholodzy czy psychologowie?

pscyholodzy czy psychologowie?

15.06.2008
15.06.2008

Czy dla wszystkich rzeczowników kończących się na -og i określających osoby M. lm. może przybierać zarówno formę -odzy, jak i -ogowie i czy formy te są równorzędne? Czasem w słownikach pomijana jest któraś forma, a w tekstach internetowych nieraz jedna forma ma znaczną przewagę nad drugą. Czy błędem redakcyjnym będzie, jeśli w jednym tekście pojawią się np. pedagogowie i psycholodzy?

Formy, o które Pan pyta, o tyle są równorzędne, że przekazują to samo znaczenie. W praktyce jednak, jak Pan sam zauważył, używane są z nierówną częstością, przy czym zwyczaj językowy raz daje pierwszeństwo formie na -odzy (np. anestezjolodzy, archeolodzy, ekolodzy, pedagodzy), innym razem zaś formie na -ogowie (np. psychologowie, socjologowie, teologowie). Dane o względnej frekwencji przytoczyłem tu za Korpusem Języka Polskiego PWN, który w tym wypadku uważam za bardziej wiarygodne źródło od Internetu.

Opisanie czynników, które wpływają na wybór jednej lub drugiej formy, mogłoby być przedmiotem całej rozprawy. Osobiście odbieram formy na -ogowie jako przydające erudycji oznaczonych nimi osobom, np. socjologowie wydają mi się „mądrzejsi” niż socjolodzy. W wypadku niektórych funkcji i zawodów erudycja nie jest cechą najistotniejszą, ważniejsza wydaje się fachowość i może dlatego w ich nazwach zakończenie -odzy bierze górę nad -ogowie. Są to jednak domysły, wstępne hipotezy, które należałoby sprawdzić na obszernym materiale.

Mieszania w jednym tekście form na -odzy i -ogowie nie można uważać za błąd, skoro zarówno ich frekwencja, jak i prawdopodobne zróżnicowanie aksjologiczne wskazują, że raz trafniej jest sięgnąć po jedno z tych zakończeń, a innym razem po drugie.

Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego