puzzle i puzzel
czy taka odmiana słowa puzzel (jeden element z całości) jest poprawna w l. poj.: puzzel, puzzla, puzzlowi, puzzel, o puzzlu, z puzzlem. Jaka jest poprawna wymowa: pucel czy puzzel?
Czy jeśli jeden puzzel jest pocięty na kawałki i składamy go, to w zdaniu: „Kiedy złożysz puzzel,… / Kiedy złożysz puzzla,…” powinniśmy użyć biernika (puzzel) czy dopełniacza (puzzla)?
Dziękuję za odpowiedź.
3.06.2012
3.06.2012
Dzień dobry,czy taka odmiana słowa puzzel (jeden element z całości) jest poprawna w l. poj.: puzzel, puzzla, puzzlowi, puzzel, o puzzlu, z puzzlem. Jaka jest poprawna wymowa: pucel czy puzzel?
Czy jeśli jeden puzzel jest pocięty na kawałki i składamy go, to w zdaniu: „Kiedy złożysz puzzel,… / Kiedy złożysz puzzla,…” powinniśmy użyć biernika (puzzel) czy dopełniacza (puzzla)?
Dziękuję za odpowiedź.
Według słowników puzzel (wymawiamy [puzel] lub [pucel]) to element układanki, której nazwa to puzzle (wym. [puzle] lub [pucle]). Można powiedzieć więc, że puzzle składają się z puzzli.
Pojedynczy puzzel odmienia się jak pudel: DB. pudla i puzzla, C. pudlowi i puzzlowi, N. pudlem i puzzlem, Ms. pudlu i puzzlu. Oba wyrazy mają ten sam rodzaj gramatyczny – męskożywotny. Puzzel jednak może być używany też jako rzeczownik nieżywotny, dlatego w bierniku ma formy oboczne: (widzę) puzzla i (widzę) puzzel.
Puzzle (układanka) mają odmianę taką jak pudle. Tak samo odmienia się puzzel (jej element) w liczbie mnogiej. Typowe przykłady, takie jak „Układamy puzzle”, można zatem interpretować dwojako: 'Układamy całość (z kawałków)' lub 'Układamy kawałki (w całość)'. W praktyce jednak na jedno wychodzi.
Powyższy obraz, powtórzony za WSWO PWN i WSO PWN, jest trochę uproszczony, można powiedzieć nawet, że życzeniowy, ponieważ życzylibyśmy sobie – w imię prostoty języka – aby taki był. W rzeczywistości, jak pokazuje NKJP, puzzel, puzzla, puzzlowi itd. to słowa odnoszone zarówno do jednego elementu układanki, jak i do niej całej, por. „ciągle brakuje mi tego jednego puzzla ” i „ułożenie kawałka puzzla”.
Dlaczego puzzle (puzzel) słowo jest tak skomplikowane? Komplikacja wynika z jego nie zakończonej jeszcze adaptacji do języka polskiego – brakuje uproszczenia pisowni do form puzle, puzel i wyraźnego skorelowania form i znaczeń. Dlaczego jednak adaptacja jest tak powolna, dlaczego trwa już ponad dwie dekady? Przypuszczam, że hamuje ją poczucie swoistej harmonii, jaka istnieje między trudnym do użycia i obcym już na pierwszy rzut oka słowem a jego równie trudnym desygnatem. W obcej pisowni, z wariantywną odmianą i niepełną repartycją znaczeń słowo wydaje się bardziej ekspresywne, bardziej odpowiednie jako znak tego, co oznacza. Możliwe też, że trudna nazwa dowartościowuje tę zabawę i jej – często dorosłych – miłośników: „Po pracy układam puzzla” brzmi przecież poważniej niż „Po pracy bawię się układanką” (słowo układanka samą swoją budową zdradza brak należytej powagi).
Nie bez związku z tym pozostaje fakt, że puzzle są używane przenośnie na określenie całkiem poważnych gier i problemów, np. „Jaki obraz gospodarki wyłania się z tych puzzli?” albo „Puzzle prezydenta” (nagłówek prasowy).
Pojedynczy puzzel odmienia się jak pudel: DB. pudla i puzzla, C. pudlowi i puzzlowi, N. pudlem i puzzlem, Ms. pudlu i puzzlu. Oba wyrazy mają ten sam rodzaj gramatyczny – męskożywotny. Puzzel jednak może być używany też jako rzeczownik nieżywotny, dlatego w bierniku ma formy oboczne: (widzę) puzzla i (widzę) puzzel.
Puzzle (układanka) mają odmianę taką jak pudle. Tak samo odmienia się puzzel (jej element) w liczbie mnogiej. Typowe przykłady, takie jak „Układamy puzzle”, można zatem interpretować dwojako: 'Układamy całość (z kawałków)' lub 'Układamy kawałki (w całość)'. W praktyce jednak na jedno wychodzi.
Powyższy obraz, powtórzony za WSWO PWN i WSO PWN, jest trochę uproszczony, można powiedzieć nawet, że życzeniowy, ponieważ życzylibyśmy sobie – w imię prostoty języka – aby taki był. W rzeczywistości, jak pokazuje NKJP, puzzel, puzzla, puzzlowi itd. to słowa odnoszone zarówno do jednego elementu układanki, jak i do niej całej, por. „ciągle brakuje mi tego jednego puzzla ” i „ułożenie kawałka puzzla”.
Dlaczego puzzle (puzzel) słowo jest tak skomplikowane? Komplikacja wynika z jego nie zakończonej jeszcze adaptacji do języka polskiego – brakuje uproszczenia pisowni do form puzle, puzel i wyraźnego skorelowania form i znaczeń. Dlaczego jednak adaptacja jest tak powolna, dlaczego trwa już ponad dwie dekady? Przypuszczam, że hamuje ją poczucie swoistej harmonii, jaka istnieje między trudnym do użycia i obcym już na pierwszy rzut oka słowem a jego równie trudnym desygnatem. W obcej pisowni, z wariantywną odmianą i niepełną repartycją znaczeń słowo wydaje się bardziej ekspresywne, bardziej odpowiednie jako znak tego, co oznacza. Możliwe też, że trudna nazwa dowartościowuje tę zabawę i jej – często dorosłych – miłośników: „Po pracy układam puzzla” brzmi przecież poważniej niż „Po pracy bawię się układanką” (słowo układanka samą swoją budową zdradza brak należytej powagi).
Nie bez związku z tym pozostaje fakt, że puzzle są używane przenośnie na określenie całkiem poważnych gier i problemów, np. „Jaki obraz gospodarki wyłania się z tych puzzli?” albo „Puzzle prezydenta” (nagłówek prasowy).
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski