rekcja wybranych czasowników
mam kilka wątpliwości składniowych. Czy chcieć łączy się z dopełniaczem, czy z biernikiem? A nie chcieć, dowodzić? Np. Ja nie wiem, czego/co Ty tu chcesz dowodzić. A dobierać? Kiedy spotkałem się z połączeniem dobierać słów, zdziwiło mnie, bo ja bym dobierał słowa. Czy zatem dobierać rządzi dopełniaczem? Jeszcze takie zdanie: „Nikt nie broni uprawiać sztukę/sztuki samodzielnie”. Użycie gerundiów mogłoby chyba czasem ułatwić sprawę.
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
29.12.2014
29.12.2014
Szanowni Państwo,mam kilka wątpliwości składniowych. Czy chcieć łączy się z dopełniaczem, czy z biernikiem? A nie chcieć, dowodzić? Np. Ja nie wiem, czego/co Ty tu chcesz dowodzić. A dobierać? Kiedy spotkałem się z połączeniem dobierać słów, zdziwiło mnie, bo ja bym dobierał słowa. Czy zatem dobierać rządzi dopełniaczem? Jeszcze takie zdanie: „Nikt nie broni uprawiać sztukę/sztuki samodzielnie”. Użycie gerundiów mogłoby chyba czasem ułatwić sprawę.
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Za dużo pytań naraz, trudno się do nich odnieść wyczerpująco. Chcieć zasadniczo wymaga dopełniacza („Chcesz wody?”), ale w pewnych znaczeniach łączy się z biernikiem („Chciała tego mężczyznę za męża”, także „Co byś chciała na gwiazdkę?”, choć ostatnie zdanie można interpretować też jako przykład elipsy czasownika przybiernikowego: „Co byś chciała dostać na gwiazdkę?”). Dowodzić w znaczeniu 'uzasadniać, że coś jest prawdą' ma rekcję dopełniaczową („Dowodzić swoich racji”, także „Ja nie wiem, czego tu chcesz dowodzić”). Dobierać w znaczeniu 'dopasowywać' łączy się z biernikiem („Starannie dobierał słowa”), dopełniacz, tzw. cząstkowy, może przyłączać w znaczeniu 'brać więcej' („Sięga po półmisek i dobiera sobie cielęciny”). W ostatnim Pana przykładzie rzeczownik zależny jest od bezokolicznika, który z kolei sam podlega czasownikowi z negacją. W takich przykładach przypadek rzeczownika często jest chwiejny, tak też i tutaj, jak mi się wydaje: aprobowałbym obie wersje. Kwerenda w NKJP ujawnia jednak, że konstrukcje z dopełniaczem są częstsze, por.: „Nikt nie broni reklamować piwa francuskiego”, „Nikt nie broni przerabiać polskiego węgla na paliwa płynne”, „Nikt nie broni zawierać transakcji barterowych”, „Nikt nie broni też rozwijać dyskusji”, a z drugiej strony bodaj tylko „Nikt nie broni czcić pamięć sowieckiego totalitaryzmu”,
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski