rekcja wybranych czasowników

rekcja wybranych czasowników
29.12.2014
29.12.2014
Szanowni Państwo,
mam kilka wątpliwości składniowych. Czy chcieć łączy się z dopełniaczem, czy z biernikiem? A nie chcieć, dowodzić? Np. Ja nie wiem, czego/co Ty tu chcesz dowodzić. A dobierać? Kiedy spotkałem się z połączeniem dobierać słów, zdziwiło mnie, bo ja bym dobierał słowa. Czy zatem dobierać rządzi dopełniaczem? Jeszcze takie zdanie: „Nikt nie broni uprawiać sztukę/sztuki samodzielnie”. Użycie gerundiów mogłoby chyba czasem ułatwić sprawę.
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Za dużo pytań naraz, trudno się do nich odnieść wyczerpująco. Chcieć zasadniczo wymaga dopełniacza („Chcesz wody?”), ale w pewnych znaczeniach łączy się z biernikiem („Chciała tego mężczyznę za męża”, także „Co byś chciała na gwiazdkę?”, choć ostatnie zdanie można interpretować też jako przykład elipsy czasownika przybiernikowego: „Co byś chciała dostać na gwiazdkę?”). Dowodzić w znaczeniu 'uzasadniać, że coś jest prawdą' ma rekcję dopełniaczową („Dowodzić swoich racji”, także „Ja nie wiem, czego tu chcesz dowodzić”). Dobierać w znaczeniu 'dopasowywać' łączy się z biernikiem („Starannie dobierał słowa”), dopełniacz, tzw. cząstkowy, może przyłączać w znaczeniu 'brać więcej' („Sięga po półmisek i dobiera sobie cielęciny”). W ostatnim Pana przykładzie rzeczownik zależny jest od bezokolicznika, który z kolei sam podlega czasownikowi z negacją. W takich przykładach przypadek rzeczownika często jest chwiejny, tak też i tutaj, jak mi się wydaje: aprobowałbym obie wersje. Kwerenda w NKJP ujawnia jednak, że konstrukcje z dopełniaczem są częstsze, por.: „Nikt nie broni reklamować piwa francuskiego”, „Nikt nie broni przerabiać polskiego węgla na paliwa płynne”, „Nikt nie broni zawierać transakcji barterowych”, „Nikt nie broni też rozwijać dyskusji”, a z drugiej strony bodaj tylko „Nikt nie broni czcić pamięć sowieckiego totalitaryzmu”,
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego