rodzina nuklearna

rodzina nuklearna
18.03.2013
18.03.2013
Czy określenie rodzina nuklearna (ang. nuclear family) jest z punktu widzenia językoznawcy potrzebne i przyczynia się do wzbogacenia zasobu leksykalnego polszczyzny? A może przeciwnie – jest jedynie kalką językową, która być może wyeliminuje z użycia nasze rodzime określenie rodzina dwupokoleniowa?
Mnie rodzina nuklearna nie jest do niczego potrzebna i nie przypuszczam, żeby potrzebowali jej inni lingwiści. Socjologom jednak ta nazwa się przydaje, skoro jej używają. Kryterium użyteczności nie powinno być używane restryktywnie: to, że ktoś z czegoś nie korzysta, nie znaczy jeszcze, że powinien innym zakazać. Rozumiem, że pyta Pani o rodzinę nuklearną w trosce o „czystość języka”, chciałbym jednak Panią zapewnić, że wynarodowienie nam na skutek użycia wyrazów obcych nie grozi (w każdym razie nie teraz), a język na przyswajaniu obcych zwrotów – przede wszystkim zapożyczeń właściwych, ale także kalk – więcej korzysta niż traci.
Jeśli mogę na koniec podzielić się wrażeniem osobistym, to powiem, że w rodzinie nuklearnej niepokoi mnie jej związek – formalny, bo przecież nie semantyczny – z ładunkiem nuklearnym, wojną jądrową, Hiroszimą, Fukushimą, Czarnobylem itd. Być może w naturalnym odruchu ucieczki przed tymi skojarzeniami wyodrębnimy z rodziny nuklearnej znaczenie 'mały, podstawowy' (por. łac. nucleus 'jądro, np. orzecha'), które zwiążemy ze słowem nuklearny. Mam jednak nadzieję, że nie zaczniemy mówić np. o szkole nuklearnej (tzn. podstawowej).
Na razie Wielki słownik angielsko-polski PWN – Oxford oddaje nuclear family zwrotem rodzina dwupokoleniowa albo podstawowa komórka społeczna.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
  1. 18.03.2013
    Zastanawiam się, czy nie byłaby już lepsza rodzina atomowa. Być może moje procesy poznawcze są spaczone matematyką i informatyką, ale atomowy kojarzy mi się z niepodzielny, a nuklearny z rozpadający się. Słysząc rodzina nuklearna, nie miałem wątpliwości, że to coś postapokaliptycznego lub co najmniej patologicznego, zaś rodzina atomowa brzmi – jak dla mnie – tak jak należy.
    Krzysztof Kołodziejczyk
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego