rodzina nuklearna
18.03.2013
18.03.2013
Czy określenie rodzina nuklearna (ang. nuclear family) jest z punktu widzenia językoznawcy potrzebne i przyczynia się do wzbogacenia zasobu leksykalnego polszczyzny? A może przeciwnie – jest jedynie kalką językową, która być może wyeliminuje z użycia nasze rodzime określenie rodzina dwupokoleniowa?Mnie rodzina nuklearna nie jest do niczego potrzebna i nie przypuszczam, żeby potrzebowali jej inni lingwiści. Socjologom jednak ta nazwa się przydaje, skoro jej używają. Kryterium użyteczności nie powinno być używane restryktywnie: to, że ktoś z czegoś nie korzysta, nie znaczy jeszcze, że powinien innym zakazać. Rozumiem, że pyta Pani o rodzinę nuklearną w trosce o „czystość języka”, chciałbym jednak Panią zapewnić, że wynarodowienie nam na skutek użycia wyrazów obcych nie grozi (w każdym razie nie teraz), a język na przyswajaniu obcych zwrotów – przede wszystkim zapożyczeń właściwych, ale także kalk – więcej korzysta niż traci.
Jeśli mogę na koniec podzielić się wrażeniem osobistym, to powiem, że w rodzinie nuklearnej niepokoi mnie jej związek – formalny, bo przecież nie semantyczny – z ładunkiem nuklearnym, wojną jądrową, Hiroszimą, Fukushimą, Czarnobylem itd. Być może w naturalnym odruchu ucieczki przed tymi skojarzeniami wyodrębnimy z rodziny nuklearnej znaczenie 'mały, podstawowy' (por. łac. nucleus 'jądro, np. orzecha'), które zwiążemy ze słowem nuklearny. Mam jednak nadzieję, że nie zaczniemy mówić np. o szkole nuklearnej (tzn. podstawowej).
Na razie Wielki słownik angielsko-polski PWN – Oxford oddaje nuclear family zwrotem rodzina dwupokoleniowa albo podstawowa komórka społeczna.
Jeśli mogę na koniec podzielić się wrażeniem osobistym, to powiem, że w rodzinie nuklearnej niepokoi mnie jej związek – formalny, bo przecież nie semantyczny – z ładunkiem nuklearnym, wojną jądrową, Hiroszimą, Fukushimą, Czarnobylem itd. Być może w naturalnym odruchu ucieczki przed tymi skojarzeniami wyodrębnimy z rodziny nuklearnej znaczenie 'mały, podstawowy' (por. łac. nucleus 'jądro, np. orzecha'), które zwiążemy ze słowem nuklearny. Mam jednak nadzieję, że nie zaczniemy mówić np. o szkole nuklearnej (tzn. podstawowej).
Na razie Wielki słownik angielsko-polski PWN – Oxford oddaje nuclear family zwrotem rodzina dwupokoleniowa albo podstawowa komórka społeczna.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
-
18.03.2013Zastanawiam się, czy nie byłaby już lepsza rodzina atomowa. Być może moje procesy poznawcze są spaczone matematyką i informatyką, ale atomowy kojarzy mi się z niepodzielny, a nuklearny z rozpadający się. Słysząc rodzina nuklearna, nie miałem wątpliwości, że to coś postapokaliptycznego lub co najmniej patologicznego, zaś rodzina atomowa brzmi – jak dla mnie – tak jak należy.Krzysztof Kołodziejczyk