rościć

rościć
23.04.2010
23.04.2010
Dzień dobry,
obecnie słowo rościć występuje najczęściej ze słowami sobie prawo do albo pretensje do. Czy kiedykolwiek ten czasownik występował bez żadnych innych wyrazów? Chodzi mi konkretnie o połączenie rościć + dopełniacz, nawet bez przyimka, np. „Nie rość robie tego, co do Ciebie nie należy”. Jeśli tak, to byłabym wdzięczna również za informację, kiedy (wiek).
Pozdrawiam serdecznie,
Joanna Repeć
Czasownik rościć jest etymologicznie związany z wyrazami rosnąć, wzrost; pierwotnie znaczył ‘pobudzać do wzrostu; sprawiać, że coś rośnie’; por. współczesne specjalistyczne określenia roszczenie zboża, roszczenie ziemniaków ‘poddawanie kiełkowaniu zboża, ziemniaków’.
Następnie rościć rozszerzyło znaczenie – ‘wywoływać, wzbudzać, wzmagać’, por. np. „Mysze łajno na głowie oblazłej włosy rości” (Marcin Siennik), „Twój gniew mi, powie, co dzień zgubę rości” (Andrzej Morszczyn). W dobie nowopolskiej ujawnia się nowe, przenośne znaczenie ‘żywić co przesadnie’, por. np. „Oprzeć nie mogłem się skłonności, alem nadziei nie rościł nigdy” (tzn. nie łudziłem się nią), „Widząc jej portret u niego, nie miałżem rościć podejrzenia?” (cytaty ze Słownika warszawskiego).
Ostatecznie stabilizuje się to znaczenie, a łączliwość wyrazu ogranicza się do rościć (sobie) prawo || pretensję do czegoś.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego