różne cudzysłowy
27.02.2008
27.02.2008
Skąd się wzięły polskie cudzysłowy drukarskie? Te kręcone, u dołu i u góry? W czym są lepsze niż np. angielskie i francuskie? Skąd te różnice typograficzne i dlaczego warto je kontynuować? Znak cudzysłowu pojawił się w polskich tekstach znacznie później niż podstawowe znaki interpunkcyjne, takie jak kropka, przecinek czy dwukropek. Jerzy Podracki podaje, iż twórcą nazwy cudzysłów (także cudzymów) jest Onufry Kopczyński, autor Gramatyki języka polskiego (Warszawa 1817, s. 25-27). Znak ten rozpowszechnił się w polskich tekstach drukowanych pod koniec XVIII wieku. Stosunkowo późne pojawienie się go wśród znaków interpunkcyjnych spowodowało, iż przyjął on tak odmienny kształt typograficzny w poszczególnych krajach (ortografiach).
Podstawową formą cudzysłowu jest w polskiej ortografii tzw. cudzysłów typograficzny: „ ”. Zasady pisowni innych języków każą się posługiwać znakami cudzysłowu o innych kształtach i/lub innym ustawieniu znaków, np. pisownia języka angielskiego w odmianie amerykańskiej wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie (znak otwierający i zamykający cudzysłów): U+201C (8220) i U+201D (8221), pisownia języka angielskiego w odmianie brytyjskiej wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+2018 (8216) i U+2019 (8217), pisownia języka niemieckiego wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+00BB (187) i U+00AB (171) lub U+201E (8222) i U+201C (8220), a pisownia języka francuskiego wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+00AB (171) i U+00BB (187). Cudzysłowy angielskie, francuskie i niemieckie nie są ani lepsze, ani gorsze od polskich. Są po prostu inne.
Cudzysłowy te są zresztą wykorzystywane w polskich tekstach drukowanych. Cudzysłów francuski ( « » ) lub niemiecki ( » « ) służy do oznaczania cytatów drugiego stopnia, tzn. cytatów w cytatach. Brytyjski cudzysłów apostrofowy jest zarezerwowany do wyróżniania definicji znaczeniowych wyrazów i połączeń wyrazowych w publikacjach filologicznych oraz oznaczania nazw odmian uprawnych (tzw. kultywarów) w publikacjach z zakresu botaniki. Przez lata wykształciły się zatem określone funkcje poszczególnych form znaków cudzysłowu. Dlatego też nie warto zrywać z tradycją, bo zerwanie takie zaburzy pewien całościowy system reguł posługiwania się określoną formą cudzysłowu.
Podstawową formą cudzysłowu jest w polskiej ortografii tzw. cudzysłów typograficzny: „ ”. Zasady pisowni innych języków każą się posługiwać znakami cudzysłowu o innych kształtach i/lub innym ustawieniu znaków, np. pisownia języka angielskiego w odmianie amerykańskiej wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie (znak otwierający i zamykający cudzysłów): U+201C (8220) i U+201D (8221), pisownia języka angielskiego w odmianie brytyjskiej wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+2018 (8216) i U+2019 (8217), pisownia języka niemieckiego wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+00BB (187) i U+00AB (171) lub U+201E (8222) i U+201C (8220), a pisownia języka francuskiego wymaga znaków mających następujące symbole w Unicodzie: U+00AB (171) i U+00BB (187). Cudzysłowy angielskie, francuskie i niemieckie nie są ani lepsze, ani gorsze od polskich. Są po prostu inne.
Cudzysłowy te są zresztą wykorzystywane w polskich tekstach drukowanych. Cudzysłów francuski ( « » ) lub niemiecki ( » « ) służy do oznaczania cytatów drugiego stopnia, tzn. cytatów w cytatach. Brytyjski cudzysłów apostrofowy jest zarezerwowany do wyróżniania definicji znaczeniowych wyrazów i połączeń wyrazowych w publikacjach filologicznych oraz oznaczania nazw odmian uprawnych (tzw. kultywarów) w publikacjach z zakresu botaniki. Przez lata wykształciły się zatem określone funkcje poszczególnych form znaków cudzysłowu. Dlatego też nie warto zrywać z tradycją, bo zerwanie takie zaburzy pewien całościowy system reguł posługiwania się określoną formą cudzysłowu.
Adam Wolański
