różności

różności
15.11.2001
15.11.2001
Szanowna Redakcjo,
1. Mam kłopot z wyrażeniem w międzyczasie. Wydaje się, że już na dobre zadomowiło się w języku, i to nie tylko potocznym. Czy nadal jest ono niepoprawne, czy też jest już dopuszczalne w języku literackim i można go użyć w książce? Trudno je czymś zastąpić.
2. Jaka jest poprawna forma wyrażeń typu 14,5 tony bomb / 14 ton bomb oraz spadło 1054 bomb / spadły 1054 bomby?
3. Uchodźctwo czy uchodźstwo? Mam dwa słowniki i każdy podaje co innego (PWN versus Ossolineum).
4. Jaka powinna być forma czasownika w wyrażeniu „Bell P-39Q Airacobra został przydzielony…” / „Bell P-39Q Airacobra została przydzielona…”. Bell to nazwa producenta, P-39Q – oznaczenie fabryczne, a Airacobra to nazwa własna tego samolotu.

Pozdrawiam serdecznie.
ad 1. Wyrażenie w międzyczasie zostało już uznane za dopuszczalne w języku potocznym (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN), choć z zastrzeżeniami. Aprobuje się je, gdy wskazuje na czas, jaki upłynął między dwoma wskazanymi zdarzeniami, np. „Rano mam zebranie, po południu cocktail party, a w międzyczasie rozmowy z delegacją japońską” (przykład z cytowanego słownika). Nie aprobuje się go w znaczeniu 'tymczasem, w tym czasie', np. „Zrobię pranie, a ty w międzyczasie posprzątaj” (tamże). Naszym zdaniem to zastrzeżenie jest dość sztuczne i niepraktyczne: ostatecznie każdy normalny odcinek czasu mieści się między dwoma zdarzeniami, które można wskazać w wypowiedzi albo nie. Jeśli jednak chce być Pan w zgodzie ze skodyfikowaną normą, nie ma innej rady niż słuchać Słownika poprawnej polszczyzny. Z drugiej strony i to nie zabezpieczy Pana przed podejrzeniami o błąd językowy, gdyż wiele osób w ogóle nie tolerują wyrażenia w międzyczasie, niezależnie od tego, w jaki sposób się go używa. Jest tak, jak kiedyś napisaliśmy w przedmowie do Słownika wyrazów kłopotliwych: „warto pamiętać, że mówiącego oceniają słuchacze, a nie autorzy książek”.
ad 2. Podajemy przykłady: Spadło 14 ton bomb, Spadło 14,5 tony bomb, Spadły 1054 bomby.
ad 3. Nasze słowniki podają tylko formę uchodźstwo, podobnie Ortografia polska Ossolineum (wyd. z 1972 r.). Pisze się jednak uchodźca i stąd mogą brać się wahania i wątpliwości.
ad 4. Powinno być: „Bell P-39Q Airacobra został przydzielony…”. W tego typu konstrukcjach (tzw. apozycyjnych) w związek zgody z czasownikiem wchodzi bowiem pierwszy człon, np. Mickiewiczowska dziewica bohater, nie Mickiewiczowski dziewica bohater, podobnie Panowie szlachta jechali, nie zaś Panowie szlachta jechała.
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego