Słowo to jest złożeniem zaimka sam i liczebnika porządkowego trzeci. Znaczy 'we trzech, tj. samemu z dwiema innymi osobami'. Podobnie samowtór znaczy 'we dwóch', a np. samopiąt – 'w piątkę', por. u Leśmiana:

Warto teraz na Magdę popatrzeć dziobatą,
Jak na czele swych czworga małomównych chłopiąt
Siedzi w progu chałupy i milczy samopiąt…

Przypomina się też znany w dawnym malarstwie i rzeźbie wizerunek świętej Anny Samotrzeciej, tj. św. Anny z Matką Boską i Jezusem.