sierp srebrny

sierp srebrny
10.02.2005
10.02.2005
W słowniku Doroszewskiego jest wyraz serebszczyzna oznaczający podatek w srebrze (na Litwie i Rusi). Jest również w osobnym haśle w postaci sierebszczyzna, a tam z kolei wspomniane jest o formie 'sierpszczyzna'. Do tego dochodzi sierp księżyca, który jest srebrny – a zatem wygląda na to, że istnieje pokrewieństwo słów sierp i srebro. Czy rzeczywiście? I czy to księżyc, będący równocześnie sierpem i srebrnym – stał się punktem, w którym zaczęły się rozchodzić znaczenia?
Nazwy podatku płaconego w srebrze: serebszczyzna i sierebszczyzna występowały na Kresach Wschodnich, o czym świadczy tzw. pełnogłos, czyli połączenie -ere-, por. wschodnie serebro || sierebro i pol. srebro. Te historyczne nazwy podaje słownik Doroszewskiego, informując jednocześnie, że w słowniku S. B. Lindego są one umieszczone w haśle sierpszczyzna. Sierpszczyzna to podatek sierpowy. Podobieństwo fonetyczne nazw różnych podatków sierebszczyzny i sierpszczyzny spowodowało powstanie nowej nazwy sierepszczyzna, ale – jak wynika z materiałów zamieszczonych u Lindego – był to tylko wariant fonetyczny nazwy podatku płaconego w srebrze.
A zatem nie ma żadnego związku etymologicznego między srebrem i sierpem ani między nazwami podatków od tych wyrazów utworzonymi. Można tu jedynie mówić o oddziaływaniu fonetycznym (tzw. asonacji) sierpszczyzny na sierebszczyznę i powstaniu sierepszczyzny.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego