szambo

szambo

26.10.2022
18.01.2014

Jaka jest etymologia słowa szambo? Słowniki podają, że wywodzi się ono od nazwiska Chambeau, czy to prawda?

Nie wiadomo, czy ta etymologia jest prawdziwa. Na jej najstarszy ślad natrafiłem w słowniku Doroszewskiego w tomie z 1966 r. Rok później przytoczył ją Kopaliński, ale ze znakiem zapytania, a w Słowniku eponimów jej nie powtórzył, choć byłaby materiałem na „smakowitą” opowieść. Nazwisko Chambeau brzmi z francuska, ale Francuzi mówią na szambo fosse septique. Trzeba by najpierw zidentyfikować owego Chambeau (intuicja mi podpowiada, że to mężczyzna), czyli podjąć poszukiwania w encyklopediach raczej niż słownikach.


Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
  1. 9.10.2020

    Jest słowo chamber, za etymonline.com, zapożyczone z francuskiego wymawiało by się niemal jak szambo. chamber (n.) c. 1200, „a room in a house,” usually a private one, from Old French chambre „room, chamber, apartment” (11c.), from Late Latin camera „a chamber, room” (see camera). The Old French word and the Middle English one also were used alone and in combinations to form words for „latrine, privy” from the notion of „bedroom utensil for containing urine.”

    Jakub Husak
  2. 9.10.2020

    Przyjrzałem się fr. chambre i ang. chamber, są w nich pewne powinowactwa do szamba, np. fr. pot de chambre i ang. chamber pot oznaczają nocnik, a ang. chamber stool to pewien rodzaj krzesła wyposażonego w nocnik, dawniej spotkanego w zamożniejszych domach jako prototyp sedesu, a dziś służącego osobom o ograniczonej sprawności ruchowej. W podstawowym znaczeniu fr. chambre to pokój, pomieszczenie mieszkalne, w innym, bliskim to zamknięte miejsce przeznaczone do przechowywania czegoś. Można sobie wyobrazić, że pol. szambo powstało z fr. chambre przez przeniesienie nazwy na podobny obiekt (czyli na podłożu metaforycznym) bądź że powstało w wyniku skrócenia jakiejś francuskiej nazwy wieloczłonowej, której nie znam. Wymowa fr. chambre (w przybliżeniu „szambr”) istotnie różni się jednak od wymowy pol. szambo, co czyni hipotezę, że to ostatnie pochodzi z francuskiego źródła, mało prawdopodobną. Być może Polacy we francuskim „szambr” pominęli ostatnią głoskę i do tak uproszczonego wyrazu dodali końcówkę rodzaju nijakiego na wzór pewnego polskiego rzeczownika, który z szambem może się kojarzyć (i którego tu, ponieważ jest niecenzuralny, nie wymienię). Akademicki Wielki słownik języka polskiego PAN wywodzi jednak szambo od nazwiska Chambeau, czyli powtarza etymologię za słownikiem pod red. Doroszewskiego.

    Mirosław Bańko
  3. 26.10.2022

    Jako ciekawostkę pragnę dodać, że „Istoriczeskij slowar' galicyzmow russkogo jazyka” pod redakcją Jepiszkina Nikołaja Iwanowicza (Moskwa, 2010) poszedł innym tropem niż rodzime słowniki i etymologii wyrazu szambo (funkcjonuje on w języku rosyjskim w tym samym znaczeniu) dopatruje się we francuskim sformułowaniu „champs d'eau” – z tym, że ten domniemany źródłosłów został opatrzony znakiem zapytania.

    Z wyrazami szacunku

     

    Piotr Albin Michałowski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego