szczyl

szczyl
13.02.2003
13.02.2003
Czy w języku staropolskim występowało słowo SZCZYL jako gwarowe lub lekceważące określenie małego wiejskiego chłopca?
Nie udało mi się odnaleźć tego wyrazu w tekstach staropolskich. Jest poświadczony dopiero w XX w.; występuje w tzw. Słowniku warszawskim w znaczeniach: 1) ‘ten, co się zeszczywa pod siebie’ oraz 2) pogardliwie ‘smarkacz, mała dziewczynka’. Natomiast w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego pierwsze znaczenie jest zaopatrzone kwalifikatorem wulgarne, a drugie – z lekceważeniem.
Ekspresywna nazwa szczyl została utworzona od czasownika szczać (etymologicznie spokrewnionego z sikać), który w języku staropolskim funkcjonował jako termin medyczny, odpowiednik łac. sciare. W użyciu były też nazwy osób: szczoch i szczocha oraz szczak (przy czym ten wyraz zmienił później znaczenie na nieosobowe ‘urynał, nocnik’ i przez nocnik został wyparty).
Pierwotnie neutralne szczać, szczoch, szczak, szczyl stawały się wyrazami wulgarnymi, a na ich miejsce pojawiły się nowe: dziecięce siusiać, eufemistyczne sikorka, szczaw, szczawik, por. także siksa (por. jidysz: szikse).
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego