szlacheccy Sarmaci
Chciałbym poprosić o odpowiedź na pytanie, które nurtuje mnie od kilku dobrych miesięcy. Podczas jednej z lekcji omawialiśmy Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska. Doszło wtedy do nieporozumienia dotyczącego pisowni słowa SARMATA. Ad meritum, czy mając na myśli przedstawiciela szlachty polskiej z XVII wieku, można użyć formy sarmata, słowa pisanego małą literą?
Z góry dziękuje za wyjaśnienia
30.05.2014
30.05.2014
Witam Państwa bardzo serdecznie!Chciałbym poprosić o odpowiedź na pytanie, które nurtuje mnie od kilku dobrych miesięcy. Podczas jednej z lekcji omawialiśmy Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska. Doszło wtedy do nieporozumienia dotyczącego pisowni słowa SARMATA. Ad meritum, czy mając na myśli przedstawiciela szlachty polskiej z XVII wieku, można użyć formy sarmata, słowa pisanego małą literą?
Z góry dziękuje za wyjaśnienia
Mając na myśli starożytne plemiona, od których polska szlachta chętnie wyprowadzała swój rodowód, używamy oczywiście wielkiej litery. Gdy to samo słowo odnosimy do polskich realiów, mówiąc o kimś żyjącym w XVII wieku: „X to typowy…”, możemy użyć małej lub dużej litery. W praktyce przeważa wielka litera, co ma związek z tym, że mimo różnego odniesienia znaczenia nie bardzo się oddaliły. Polscy Sarmaci mieli być potomkami mitycznych Sarmatów, mieli dziedziczyć po nich najlepsze cechy i to podobieństwo lepiej widać, gdy zachowa się oryginalną pisownię.
Zwróćmy ponadto uwagę, że zamiana wielkiej litery na małą w nazwie etnicznej może być oznaką deprecjacji, por. Szwab i szwab. Ponieważ zaś zjawisko sarmatyzmu, jak wiadomo, było różnie oceniane, więc w wyborze pisowni może (ale nie musi) odzwierciedlać się stosunek do niego.
Zwróćmy ponadto uwagę, że zamiana wielkiej litery na małą w nazwie etnicznej może być oznaką deprecjacji, por. Szwab i szwab. Ponieważ zaś zjawisko sarmatyzmu, jak wiadomo, było różnie oceniane, więc w wyborze pisowni może (ale nie musi) odzwierciedlać się stosunek do niego.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski