ul. Ilji Miecznikowa

ul. Ilji Miecznikowa
6.03.2016
6.03.2016
Zgodnie z jedną z przedwojennych reform pisowni zbitkę ji zastąpiono ii. Jak jednak traktować to w obcych, choć spolszczonych, nazwach własnych pochodnych od imienia Ilja? O ile w mojej głębokiej młodości miałem więcej okazji do spotykania się w piśmie z otczestwem Iliicz/Iljicz, o tyle teraz jest mniej odpowiedniej literatury, za to dość często bywam na ulicy Ilii/Ilji Miecznikowa. Czy twardy jer w oryginale znosi przywołaną na początku zasadę?
Kłopot z ukraińskim imieniem Илья (po polsku Eliasz) bierze się z tego, że transkrybując je, ль oddajemy przez l, a я przez ja. W związku z tym powstaje forma Ilja. Ponieważ jednak reforma ortografii polskiej z lat 1934–1935 (na co słusznie zwraca uwagę internauta) zniosła zasadę z 1918 r. mówiącą o tym, że „w wyrazach obcych (głównie zapożyczonych z języka greckiego i łacińskiego lub z języków romańskich, a także w nielicznych wyrazach swojskich, urobionych na sposób obcy, a wreszcie mających pochodzenie słowiańskie) pisze się j po spółgłosce w zgłoskach niepoczątkowych, np. Serbja, Benjamin, medaljon, pocztyljon, goljat itp.” (zawartą w Głównych zasadach pisowni polskiej według punktów ustalonych przez Akademję Umiejętności w Krakowie) – również imię Ilja powinno przejść w Ilia (połącznie liter l i j nie wchodzi przecież w grę, nie piszemy Anglja…).
Nie wszyscy się jednak do tego współcześnie stosują i dlatego spotyka się obydwie wersje pisowni personaliów ukraińskiego i francuskiego zoologa i mikrobiologa, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1908 roku (zmarł w1916 r.): Ilja Iljicz Miecznikow i Ilia Iljicz Miecznikow (Илья Ильич Мечников).
W wypadku wersji Ilja cząstka -ja występuje po spółgłosce l, a zatem w przypadkach zależnych jota pozostaje (D., C, Ms. Ilji, B. Ilję, N. Ilją). Napiszemy więc np. wspomnienie o Ilji Iljiczu Miecznikowie. Kiedy zaś zdecydujemy się na brzmienie i postać graficzną Ilia, w D., C. Ms. musi być Ilii, w B. Ilię, a w N. Ilią (analogicznie: wspomnienie o Ilii Iljiczu Miecznikowie).
Choć Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją E. Polańskiego (Warszawa 2010, s. 484) zamieszcza hasło Miecznikow wyłącznie z imieniem Ilja (Ilja Miecznikow, Ilji Miecznikowa), w praktyce natrafiamy i na zapis Ilja, i na zapis Ilia. Na przykład na stronie internetowej Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego czytamy, że znajduje się przy ul. Ilji Miecznikowa 1 , ale na Google’u – że przy ul. Ilii Miecznikowa 1 (hasło: Wydział Biologii UW).
Na potwierdzenie owej oboczności (mającej charakter uzualny) Wielki słownik ortograficzny PWN podaje pisownię Ilia a. Ilja Erenburg (s. 207) oraz Ilia a. Ilja Ilf (s. 301).

PS „Imię Ilja należałoby przekształcić na (tradycyjną zresztą w językach białoruskim, rosyjskim, serbskim, chorwackim i macedońskim) Ilija” (cytuję za: Opinie językowe, „Ilja”, Rada Języka Polskiego, 2003 r.).
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
  1. 5.03.2016
    Dodam, że w nowym WSO, który ukaże się w Wydawnictwie Naukowym PWN już za kilka tygodni, zarówno imię Miecznikowa, jak i imiona Prigogine’a i Riepina (tu z kolei tylko Ilia w WSO 2010…) będą zapisywane wariantywnie: Ilia (a. Ilja), zatem analogicznie jak w hasłach Erenburg i Ilf.
    Michał Gniazdowski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego