umrzeć a odejść
czy prawidłowy jest model badający znaczenie czasownika na podstawie transformacji, jakim możemy poddać zdanie? Np. dla zdania „Jan umarł” ="Jan odszedł z tego świata”, mimo że zdania mają takie samo znaczenie, można mówić o tym, że podmiot zdania w zdaniu pierwszym jest bierny, natomiast w zdaniu drugim czynny (bo czasownik odejść ma znaczenie czynne)?
18.11.2014
18.11.2014
Witam,czy prawidłowy jest model badający znaczenie czasownika na podstawie transformacji, jakim możemy poddać zdanie? Np. dla zdania „Jan umarł” ="Jan odszedł z tego świata”, mimo że zdania mają takie samo znaczenie, można mówić o tym, że podmiot zdania w zdaniu pierwszym jest bierny, natomiast w zdaniu drugim czynny (bo czasownik odejść ma znaczenie czynne)?
Trudno oceniać jakikolwiek model na podstawie jednego przykładu. W sensie czysto logicznym oba Pana zdania znaczą to samo, z tej perspektywy nie widać więc, dlaczego osoba wymieniona w drugim zdaniu miałaby wykazywać większą aktywność niż osoba z pierwszego zdania. Z drugiej strony jest oczywiście prawdą, że odejść, nawet gdy wchodzi w skład związku frazeologicznego o znaczeniu statycznym, może się kojarzyć z ruchem, więc percepcja pierwszego zdania może być istotnie inna niż drugiego. Czy w jakiś sposób wpływa to na zachowania językowe mówiących, to inna sprawa.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski