urok i czar

urok i czar
14.05.2007
14.05.2007
Dzień dobry.
Chciałam zapytać o pochodzenie słowa urok i czar.
Pozdrawiam.
Wyraz czar, zapisany już w XV w., został odziedziczony z języka prasłowiańskiego. Występuje też w innych językach słowiańskich, por. np. czeskie čár, ros. čáry, ukr. čar, čáry, serbskie čara, čâr. Pierwotnie miał znaczenie czynnościowe, odnosił się do praktyk magicznych, działania sił nadprzyrodzonych, później także – środków magicznych. W języku polskim najczęściej występuje w lm. Od końca XIX w. używany bywa również w znaczeniu przenośnym 'urok, wdzięk, powab'. Od tego rzeczownika pochodzi czasownik czarować 'zajmować się czarami, rzucać czary' (a stąd czarownik i czarownica). Znaczenie przenośne 'zachwycać kogo' pojawiło się w końcu XVIII w., zapewne pod wpływem franc. charmer. Dwóm znaczeniom rzeczownika czar i czasownika czarować odpowiadają teraz dwie nazwy wykonawców czynności, tzn. czarownik i czarodziej, a zwłaszcza w rodzaju żeńskim: czarownica i czarodziejka.
Wyraz urok jest także pochodzenia prasłowiańskiego, występuje w wielu językach słowiańskich. Został utworzony od czasownika urzec, tzn. 'umówić, uzgodnić', a także 'mówieniem odpowiedniej formuły zaszkodzić komu'. Urok to 'zła siła, którą się sprowadza przez wymawianie odpowiednich zaklęć'. W rozwoju historycznym tego wyrazu pojawił się nowy odcień znaczeniowy 'wdzięk, powab, czar'.
Czary i uroki mają szeroki zakres znaczeniowy i różne odcienie ekspresywne.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego