Na wstępie wyjaśnienie historyczne: przysłówek wcale jest wyrazem złożonym z przyimka w oraz cale, tj. formy Msc. lp. przymiotnika cał, cało (współcześnie zachowanego tylko w tzw. odmianie zaimkowej cały, całe). Przez długi czas utrzymywała się pisownia rozłączna w cale. Pierwotne jego znaczenie to ‘w całości, nienaruszenie, bez szwanku’, por. np. „Weź pieprzu w cale”, tzn. ‘w całości’, czyli ‘niemielonego’; „Owce uszły w cale”, tzn. ‘bez szwanku’, „Tu wszystko jest w cale i nic Turcy nie naruszyli”, tzn. ‘w całości, bez szwanku, nienaruszone’.
Następnie znaczenie wyrazu – który stopniowo tracił związek z przymiotnikiem cał(y) – ulegało modyfikacjom, por. 1) ‘zupełnie, całkowicie’, np. „Wcale bitwę przegrał; wcale jestem twój sługa”; zachowane do dziś tylko w kontekstach z negacją, np. nie widać go wcale, wcale nie jest taki zły; 2) ‘nic podobnego, właśnie, że nie’ w odpowiedziach typu: „Źle się czujesz? – Wcale nie!”; „Zwariowałeś? – Wcale nie!”; 3) ‘bynajmniej’, np. „Nie twierdzę wcale, że to ty powiedziałeś”; 4) ‘dość’, np. „Wcale ładna dziewczyna”. Podwojone wcale, wcale ma znaczenie ‘zupełnie dobrze’, np. „Wyglądała wcale, wcale”. Ostatnie trzy znaczenia są charakterystyczne dla potocznej odmiany polszczyzny.
Przysłówek w ogóle (składający się z przyimka w oraz ogóle – formy Msc. lp. rzeczownika ogół) ma znaczenia: 1) ‘ogólnie, ujmując rzecz w całości, uogólniając; podsumowując’, np. „W ogóle to spotkanie było udane”; „W ogóle to wypracowanie było dobre”; 2) ‘całkiem, całkowicie’, np. „On w ogóle się nie wstydził”; „Czy w ogóle nie będzie padać?”. Ponadto w użyciu, zwłaszcza w potocznej odmianie polszczyzny, są dwa frazeologizmy: i w ogóle, np. „Źle się czuje i w ogóle”, „Ma same dwóje i w ogóle” (występujący na końcu wypowiedzi, informujący o tym, że można by jeszcze wiele powiedzieć na dany temat, ale rezygnujemy z tego), oraz i w ogóle, i w szczególe (wyrażenie informujące o tym, że wypowiedź dotyczy zarówno spraw ogólnych, jak i szczegółowych).