wielka litera w słownikach

wielka litera w słownikach
6.02.2009
6.02.2009
Czy spotykany w słownikach pojęć zapis, w którym hasło i pierwsza część jego wyjaśnienia pisane są małą literą, a uzupełnienie definicji to nowe zdanie, jest poprawny? Przykładem jest hasło ze słownika Terminy i pojęcia historyczne (Warszawa 1990): „niewolnik, człowiek pozbawiony wolności i ubezwłasnowolniony. W staroż. Grecji i Rzymie niewolnicy…”. Skoro po ubezwłasnowolniony mamy kropkę, to czy słowo niewolnik nie powinno być pisane wielką literą, z pauzą po nim, a nie z przecinkiem?
Wyrazów hasłowych lepiej nie pisać wielką literą (ani wersalikami), ponieważ taki zapis zaciera potencjalnie ważną dla czytelnika informację – mianowicie, czy dany wyraz wymaga wielkiej litery w zwykłym tekście, czy nie. Konwencje zapisu wyrazów hasłowych w słownikach kształtowały się przez wiele stuleci i byłoby dzisiaj krokiem wstecz, gdybyśmy wrócili do zapisów dawniejszych i dawno zarzuconych. Tylko w publikacjach, w których rozróżnienie małej i wielkiej litery jest mniej istotne, wciąż stosuje się wersaliki w zapisie wyrazów hasłowych (tak jest nadal np. w wielu encyklopediach, a także z zasady w słownikach scrabblowych i krzyżówkowych). Trudno jednak byłoby sobie wyobrazić słownik ortograficzny, w którym wszystkie wyrazy zaczynałyby się od wielkiej litery.
W związku z powyższym postulat, aby wyrazy hasłowe zaczynały się zawsze od wielkich liter, uważam za niewłaściwy. Inne rozwiązanie problemu, o którym Pani pisze, mogłoby polegać na tym, aby informacja przyhasłowa zawierała się zawsze w granicach jednego zdania. W odniesieniu do definicji słownikowych postulat taki istotnie formułowano i w wielu słownikach jest on respektowany. Gdy jednak informacja przyhasłowa jest długa, trzymanie jej w granicach jednego zdania jest trudne i daje w efekcie sformułowania nienaturalne, a przy tym mało zrozumiałe. Powinniśmy się zgodzić z tym, że słownik i encyklopedia to takie gatunki mowy, w których pewne odstępstwa od konwencji przyjętych w zwykłym tekście są potrzebne i uzasadnione.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego