wymowa łacińska

wymowa łacińska
5.03.2010
5.03.2010
Szanowni Państwo, nie wiem, czy odpowiadają Państwo na pytania z zakresu filologii klasycznej, ale liczę, że tak :)
W piosence wykonywanej przez grupę brytyjską znajdują się następujące zwroty łacińskie: deus ex machina oraz amor vincit omnia. Zastanawia mnie wymowa słów machina i omnia – Brytyjczycy „wyśpiewują’’ je jako [maszina] i [omnija]. Myślę, że my powiedzielibyśmy raczej: [machina] i [omn'a]. Czy takie różnice są dopuszczalne? Czy istnieje ponadnarodowy wzorzec wymowy łaciny?
Współcześnie nie jesteśmy w stanie całkowicie odtworzyć wymowy starożytnych Rzymian (próby jej rekonstrukcji czynione są dopiero od początku XX wieku). Podobnie jak to się ma z różnymi językami żywymi obecnie, również wymowa języka łacińskiego była odmienna w zależności od miejsca i okresu, istniały zatem dialekty języka łacińskiego – inaczej wymawiano głoski oznaczane tymi samymi literami w okresie klasycznym, a inaczej w okresie poklasycznym itd.
Wprawdzie od wielu lat dąży się w różnych środowiskach do ujednolicenia wymowy łacińskiej, ale w większości wypadków każdy naród (po łacinie powiedzielibyśmy też – język) wymawia słowa łacińskie na podstawie zasad fonetycznych własnego języka i sposób tej wymowy jest paralelny do zmian fonetycznych zachodzących w danym języku narodowym. Tak więc Anglicy mówią po łacinie na podstawie języka angielskiego, a Włosi – włoskiego itd. Obecnie wyróżnia się cztery główne szkoły wymowy łacińskiej: wymowę restytuowaną (pronuntioatio restituta) oraz trzy typy wymowy tradycyjnej – północnoeuropejską, południowoeuropejską (kościelną) oraz anglosaską. Wymowa restytuowana (klasyczna, restytuta) odwołuje się do wymowy okresu klasycznego (I w. p.n.e. – I w. n.e.). Uważny obserwator rozpozna restytutę w łacińskich fragmentach filmu Mela Gibsona pt. Pasja, mówi się w nim np. nie [cesar], ale [kajsar], wymawia się spółgłoski przydechowe, nie udźwięcznia [s] itd.
W Polsce ustalona przez tradycję wymowa wyrażeń łacińskich przystosowana jest do fonetycznych właściwości naszego języka, a zatem czytamy [maχ’ina], co w wymowie restytuowanej brzmiałoby jak [makh’ina], a w poprawnej wymowie anglosaskiej [mak’ina]. Spółgłoskowe j wymawiamy jak polską głoskę [i] bądź w ogóle go nie wymawiamy, traktując jako znak miękkości, stąd np. polskie [omńa], co w innych szkołach wymawianiowych mogłoby brzmieć [omn’ja] czy wręcz [omn’ija] z krótkim [i].
Piotr Sobotka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego