zaimek a spójnik

zaimek a spójnik
5.06.2013
5.06.2013
W jaki sposób można przekonać się, czy dane słowo jest zaimkiem czy spójnikiem? Chodzi mi konkretnie o słowa: zanim, dopóki, dopóty. Ich funkcja w zdaniach:
Zanimby on przyszedł, zdążyłbym wszystko zrobić sam.
Dopóty by pracował, dopóki by miał siłę.

wydaje się identyczna, a jednak cząstkę by pisze się raz łącznie, a raz oddzielnie.
Spójniki, jak sama nazwa wskazuje, służą do łączenia zdań, czyli nie należą do żadnego z nich; zaimek natomiast jest składnikiem zdania. W szczególności zaimek wskazujący może być użyty w zdaniu pojedynczym bez korelatu w postaci zaimka względnego, a nawet może sam konstytuować wypowiedź.
Przykład, który Pan podał, jest o tyle nietypowy, że zaimek dopóty dziś nie występuje bez korelatu w postaci dopóki lub , można więc odnieść wrażenie, że razem z nimi tworzy tzw. spójnik skorelowany, podobny do jeżeli…, to… lub wprawdzie…, ale… Dawniej jednak dopóty mogło się bez nich obywać, por. „Serce organisty tą mową zagrzane poczuło w sobie męstwo dopóty (= do tej pory) nieznane” (za słownikiem Doroszewskiego). Zresztą i dziś w zdaniach typu „Dopóty prosił, aż mu ulegała” – lub na odwrót, żeby nie utrwalać stereotypów: „Dopóty prosiła, aż jej ulegał” – funkcja wskazująca owego dopóty jest widoczna, nawet jeśli nie występuje ono w zdaniach pojedynczych typu „Dopóty prosiła” (co znaczy: 'Do tej pory prosiła').
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego