zbić kotlety

zbić kotlety
4.02.2009
4.02.2009
Proszę o ocenę wyrażenia zbicie kotletów. Kilka osób (spoza Małopolski) bardzo zdziwiła taka forma, a z drugiej strony poszukiwania w Internecie dają całkiem sporo trafień.
Mieszkańcy wsi, ani w Małopolsce, ani gdzie indziej, nie zbijają kotletów. Jeśli w ogóle je jedli (z materiałów gwarowych wynika, że bardzo rzadko), to na niektórych terenach rozróżniali kotlety bite od mielonych (np. na Mazowszu). Gdzie indziej (m.in. w Małopolsce) członem opozycyjnym był i jest sznycel, czyli kotlet mielony. Wieś natomiast zbijała len, czyli łamała jego łodygi za pomocą specjalnych narzędzi, zbijała też masło(ten zwrot notuje Słownik języka polskiego pod red. Doroszewskiego), czyli robiła je, rytmicznie poruszając tłuczkiem (który mógł się nazywać też inaczej). Pozostałe konteksty w materiale gwarowym wskazują na znaczenia zgodne z językiem literackim, a i te wyżej podane można wytłumaczyć tylko specyfiką życia na wsi. Słowni języka polskiego J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwiedzkiego, t. VIII z 1927, r. podaje znaczenie 'sklepać, skuć, otłuc, stłuc z wierzchu, ściąć, zedrzeć, zdyzelować, bijąc ścisnąć, skoncentrować, spłaszczyć biciem' i wśród przykładów jeden o zbijaniu mięsa na zrazy. Może to więc przestarzałe znaczenie tego słowa (zawężone do zbijania kotletów) zachowało się na jakimś obszarze, niekoniecznie w gwarach.
Barbara Grabka, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego