zdejmij czy zdejm?

zdejmij czy zdejm?
13.09.2002
13.09.2002
Szanowny Panie Doktorze!

Pozwoli Pan, że na wstępie zacytuję tekst, którego dotyczy mój problem. Jest to instrukcja użycia pewnego gadżetu reklamowego:
„INSTRUKCJA NAKŁADANIA TATUAŻU
1. Zdejm przezroczystą folię
2. Przyłóż mocno tatuaż do suchej, czystej, odtłuszczonej skóry strona z klejem.
3. Zwilż papier wodą, odczekaj pół minuty, usuń papier, tatuaż jest gotowy.
ABY ZMYĆ TATUAŻ, UŻYJ OLIWKI

Pytanie moje jest następujące: czy błędem jest użycie w przytoczonej instrukcji słowa zdejm, czy raczej powinno byc uzyte słowo zdejmij, oraz czy zamiana tych słów może być uważana za błąd ortograficzny? Muszę również dodać, że nie zmienia to charakteru, wartości użytkowych i atrakcyjności ww. gadżetu reklamowego, gdyż instrukcja jest niszczona w czasie aplikacji. Dodam też, że powierzchnia, na której znajduje się instrukcja, jest bardzo mała (4x4 cm)

Z poważaniem
Maciej Wysocki
Słowniki ogólne i ortograficzne podają tylko formę zdejmij, a słowniki poprawnej polszczyzny ostrzegają wręcz, że zdejm to forma niepoprawna. W Korpusie Języka Polskiego PWN (ok. 66 mln słów w tekstach ciągłych) zdejmij występuje jednak 42 razy, a zdejm 54 razy, a więc częściej. Co więcej, formę kwestionowaną przez słowniki znajdujemy m.in. u Dąbrowskiej, Gojawiczyńskiej, Zegadłowicza, Gombrowicza, Iwaszkiewicza, Miłosza, Borowskiego, Bratnego, Herberta, Barańczaka, Mrożka, Różewicza. Spośród dawniejszych autorów zdejm pisali m.in. Słowacki, Krasiński, Prus, Sienkiewicz, Reymont i Żeromski. Trudno zrozumieć, dlaczego leksykografowie uznali formę częstszą i tak rozpowszechnioną za niepoprawną.
Być może kierowali się analogią do pokrewnych czasowników wyjąć, ująć, zająć i in., które tworzą formę rozkazującą tylko z przyrostkiem -ij: nie mówimy wyjm, ujm ani zajm, może dlatego autorzy słowników uznali, że i zdejm nie zasługuje na aprobatę. Być może brali pod uwagę i to, że pozostałe formy rozkaźnika od zdjąć tworzone są wyłącznie z przyrostkiem: zdejmijcie i zdejmijmy, nie zdejmcie, zdejmmy. Dwóch ostatnich form nie mamy poświadczonych w korpusie.
Kierowanie się analogią w języku jest jednak niebezpieczne. Dziś, gdy w komputerowym korpusie językowym możemy łatwo sprawdzić, które formy są rzeczywiście w użyciu, przyszedł czas na rewizję starych rozstrzygnięć opartych na analogii. Przy najbliższej okazji postaramy się uwzględnić w słownikach oboczne formy zdejmij i zdejm.
W każdym razie nie ma merytorycznego powodu, aby w cytowanej przez Pana instrukcji zamieniać jedną z tych form na drugą. Jest za to być może powód czysto pragmatyczny: ponieważ użytej formy nie ma w słownikach, niektóre osoby mogą czynić producentowi zarzuty, że pisze nie po polsku. Można powiedzieć więc, że forma zdejmij na razie jest bezpieczniejsza. Stąd nie wynika jednak, że zdejm to błąd językowy.
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego