(z)jeść + biernik
Wiem, że w związku ze zmianami w języku, niektóre wyrazy męskie nieożywione w bierniku często kończymy na „-a”. Zauważyłam, że dzieje się tak szczególnie często, kiedy mówimy o warzywach i owocach, zwłaszcza w mowie potocznej. Zastanawiam się jednak jak to się ma do liczebników. Jeśli z jakiegoś powodu chciałabym powiedzieć, że zjadłam jeden owoc – banana, to jak to powiedzieć najlepiej? Zjadłam jeden banan? A może zjadłam jednego banana? Druga opcja brzmi „bardziej normalnie”, ale pierwsza zdaje się być bardziej poprawna gramatycznie.
Czasownik (z)jeść wymaga rzeczownika nazywającego posiłek lub pokarm w bierniku, por. np. (z)jeść (kogo? co?) – śniadanie, obiad, kolację. Zasadniczo rzeczowniki nieżywotne rodzaju męskiego powinny przybierać w bierniku liczby pojedynczej końcówkę mianownika, por. np. (z)jeść (kogo? co?) – baton, budyń, kotlet. Jednakże niektóre spośród tego rodzaju rzeczowników mają w bierniku – jako oboczną – postać z końcówką dopełniacza, w zasadzie charakterystyczną dla rzeczowników żywotnych. Dzieje się tak np. w wypadku rzeczowników baton i kotlet: (z)jeść (kogo? co?) – baton albo batona, kotlet albo kotleta, przy czym – i to jest bardzo ważna sprawa – w wypadku tych dwóch rzeczowników biernik równy mianownikowi jest właściwy dla odmiany starannej języka polskiego (tzw. norma wzorcowa), a biernik równy dopełniaczowi cechuje polszczyznę potoczną (tzw. norma użytkowa). Inaczej sprawa wygląda z rzeczownikiem banan. Biernik tego rzeczownika może przyjmować formę banan albo banana w normie wzorcowej. Sprawa formy liczebnika jest tu wtórna w tym sensie, że liczebnik – jako wyraz określający – musi się dopasować pod względem formy do rzeczownika. A zatem obie konstrukcje – zjadłem (jeden) banan oraz zjadłem (jednego) banana – będą poprawne.
