zmyć komuś głowę i nie zostawić na nim suchej nitki
czy zmyć komuś głowę wzięło się od mycia głowy za karę? I jeszcze: czy nie zostawia się na kimś suchej nitki w znaczeniu, że tak się kogoś obmawia, iż nie znajduje się w nim nic dobrego, choćby jednej nitki? Tylko dlaczego suchej?
Z góry dziękuję!!!
7.10.2009
7.10.2009
Witam, czy zmyć komuś głowę wzięło się od mycia głowy za karę? I jeszcze: czy nie zostawia się na kimś suchej nitki w znaczeniu, że tak się kogoś obmawia, iż nie znajduje się w nim nic dobrego, choćby jednej nitki? Tylko dlaczego suchej?
Z góry dziękuję!!!
Mycie głowy zapewne nie wszystkim sprawia przyjemność, zwłaszcza jeżeli się to robi mało delikatnie. Stąd znaczenie metaforyczne: 'zrobić wymówkę, dać nauczkę, zwymyślać'. Obok zmyć komu głowę używany był też frazeologizm zmydlić komu głowę w tym samym znaczeniu. Natomiast zmyć komu głowę ołowiem znaczyło ‘rozstrzelać’. Na pierwotną niechęć do mycia (już nie tylko głowy) mogą wskazywać zwroty zmyć kogoś i zmywać kogoś bez ługu ‘dać reprymendę, dać nauczkę’.
A z suchą nitką najprawdopodobniej było tak: najpierw można było zmoknąć, przemoknąć do suchej (ostatniej) nitki, czyli ‘zmoknąć całkowicie, zupełnie’, a następnie, jak się kogoś oblało plotkami, intrygami, to – metaforycznie – nie zostawiło się na mim suchej nitki.
A z suchą nitką najprawdopodobniej było tak: najpierw można było zmoknąć, przemoknąć do suchej (ostatniej) nitki, czyli ‘zmoknąć całkowicie, zupełnie’, a następnie, jak się kogoś oblało plotkami, intrygami, to – metaforycznie – nie zostawiło się na mim suchej nitki.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
